Korpus luteum, ovülasyon sonrası geride kalan boş folikülden oluşur. Bu, bir yumurtalık folikülünün yaşam döngüsündeki son aktif aşamadır. Korpus luteum, adet döngüsü ve gebelikte oynadığı önemli rol için yeterince takdir edilmez. Onsuz, erken gebelik sürdürülemez. Yumurtalık, foliküllerden oluşur. Bu minik sıvı dolu keseciklerin her biri, olgunlaşmamış bir yumurta (veya oosit) içerir. Adet döngüsünün ilk iki evresinde, hipotalamus tarafından düzenlenen ve hipofiz bezi tarafından salgılanan hormonlar, bu foliküllerden birkaçını büyütür ve içlerindeki yumurtaların olgunlaşmasını sağlar. Sonunda, bir folikül baskın hale gelir. Yumurta, folikülden çıkarak geride boş bir hücre kabuğu bırakır. Bu hücreler, yumurta salındıktan sonra bir dönüşüm geçirir, kendilerine doğru çöker ve salgıladıkları hormonları değiştirir.

Korpus luteum nedir?

Korpus luteum, ovülasyon sonrası oluşan geçici bir bez yapısıdır. Vücudu gebelik olasılığına hazırlamak için östrojen ve progesteron hormonlarını salgılar. Bu hormonlar, rahim duvarının kalınlaşmasına yardımcı olur yani yumurtanın yerleşebileceği iyi bir ortam oluşturur ve bu duvarın korunmasını sağlar. Eğer döllenme gerçekleşmezse, korpus luteum bozulmaya başlar. Bu, progesteron ve östrojen seviyelerinin düşmesine yol açar, bu da adet görmeyi tetikler ve üreme döngüsü tekrar başlar. Korpus luteum artık aktif olmadığında, korpus albicans’a dönüşür.

Korpus luteum ve adet döngüsü

Adet döngüsünün dört aşaması vardır:

Adet (Menstruasyon): Bu aşama, rahim duvarının dökülmeye başladığı adet döneminin ilk günüyle başlar.

Foliküler faz: Foliküler faz, adet dönemiyle örtüşen bir aşamadır; bu aşamada, yumurtalıkta belirli sayıda folikül olgunlaşır ve bir tanesi yumurta salar (ovülasyon).

Ovülasyon: Luteinize edici hormon (LH) seviyesinin artmasının ardından, yumurtalık olgun yumurtayı salar.

Luteal faz: Ovülasyondan sonra, vücut rahmi döllenmiş yumurta ya da embriyo kabul etmek için hazırlık yapar.

İlginizi çekebilir: Adet olmak nedir? Adet kanaması nasıl olur?

Ovülasyon öncesinde, LH (luteinize edici hormon), folikülü ve içinde gelişen yumurtayı büyüme ve gelişimi hızlandırmaları için tetikler. LH ayrıca, folikülün dış duvarlarını parçalamaya başlamak için enzimleri harekete geçirir. Yumurtanın tam olgunluğa ulaşmasıyla, folikül duvarı açılır ve olgun yumurta salınır. Yumurtanın salınmasının ardından, LH, eski folikülün hücresel yapısını etkilemeye devam eder. Ovülasyon öncesinde, foliküldeki granüloza ve teka hücreleri östrojen üretir. Ovülasyondan sonra, LH bu hücreleri korpus luteuma dönüştürmeye teşvik eder ve bu hücreler progesteron hormonunu salgılamaya başlar. Korpus luteumun en önemli rolü, gebelik implantasyonu beklentisiyle rahim duvarını kalınlaştırmak için progesteron üretmektir.

Korpus luteumun gebelikteki rolü

Eğer yumurta döllenir ve rahim duvarına yerleşirse, embriyo çok erken bir plasenta oluşturur. Bu erken plasenta, evde yapılan gebelik testlerinde tespit edilen hCG hormonunu salgılar. hCG’nin varlığı, korpus luteumu progesteron salgılamaya devam etmesi için uyarır. Progesteron, endometriumun atılmasını engeller ve ovülasyonun devam etmesini önler. Eğer gebelik gerçekleşmezse, korpus luteum yavaşça dağılmaya başlar. Bu, ovülasyondan yaklaşık 10 ila 12 gün sonra yani adet başlamadan iki ila üç gün önce olur. Korpus luteum bozuldukça, içindeki hücreler daha az progesteron üretmeye başlar. Sonunda, progesteron seviyesindeki düşüş, endometriyumun bozulmasına ve adet kanamasının başlamasına yol açar.

Korpus albicans

Korpus luteum bozulduğunda, geride yara dokusu bırakır. Bu yara dokusu, kıkırdaktan oluşur ve korpus albicans olarak bilinir. Korpus luteum sarı renkteyken (korpus luteum Latince “sarı vücut” anlamına gelir), korpus albicans beyaz renktedir (korpus albicans Latince “beyaz vücut” anlamına gelir). Korpus albicans, yumurtalıkta birkaç ay boyunca kalır. Belirli bir amacı olduğu görülmemektedir. Korpus luteumun aksine, korpus albicans bir bez gibi davranmaz ve hormon salgılamaz. Sonunda, makrofajlar olarak bilinen bağışıklık hücreleri, içsel temizlik görevlisi gibi hareket eder ve korpus albicans’ı oluşturan hücrelerin çoğunu yutar. Çok nadir durumlarda, korpus albicans kalır ve yumurtalık çevresinde yara dokusu birikir. Bunun neden olduğu hakkında fazla bir şey bilinmemektedir, çünkü bu durum çok nadirdir.

Korpus luteum kistleri

Korpus luteum, ovülasyon sırasında yumurtayı salan açık folikülden oluşur. Bazen bu açıklık tekrar kapanır ve sıvı, boşluğu doldurarak bir kist oluşturur. Bu tür kistlere fonksiyonel kistler denir. Genellikle iyi huyludur (kanserli değildir) ve kendiliğinden kaybolur. Korpus luteum kistleri genellikle ağrısız ve zararsızdır, ancak doğurganlık tedavisi görüyorsanız ve ultrason muayenesinde bir kist tespit edilirse, sağlık uzmanınız kistin boyutuna bağlı olarak tedavi döngüsünü ertelemeyi veya kisti boşaltmayı tercih edebilir. Eğer korpus luteum kistleri geliştirme eğilimindeyseniz, sağlık uzmanınız doğurganlık tedavisinden önceki döngüde hormonal doğum kontrol haplarını önerilebilir. Haplardaki hormonlar, tedavi öncesi ovülasyonu engeller, böylece kist gelişme olasılığını önler. Bazı insanlar, bu kistlerden birine sahip olduklarını erken gebelik ultrasonu sırasında öğrenir. Bu durumlarda, kist genellikle gebeliğin ikinci trimesterine kadar kendiliğinden çözülür. Ancak, kist olağanüstü büyük, büyüyen veya ağrılı bir formdaysa, cerrahi olarak boşaltılması veya çıkarılması gerekebilir.

Korpus luteum kisti genellikle ağrısızdır, ancak hafif rahatsızlık verebilir. Bazen bir tarafta kısa, keskin bir ağrı hissedilebilir. Diğer zamanlarda, pelvis bölgesinin bir tarafında, sürekli bir ağrıya yol açabilir. Eğer gebelik gerçekleşirse, bu ağrı gebeliğin ilk haftalarında devam edebilir. Eğer gebelik olmazsa, ağrı muhtemelen adetinizin başlamasından birkaç gün sonra geçer. Ağrı şiddetli değilse ve başka endişe verici semptomlarla (örneğin, kusma veya ateş gibi) birlikte değilse, muhtemelen endişelenecek bir şey yoktur. Bazı durumlarda, korpus luteum yeterli progesteron üretmez. Bu, anormal lekelenmeye yol açabilir. Erken gebelikte düşük progesteron seviyeleri, hafif bir adet gibi görünen kanamaya neden olabilir, bu da gebeliğinizin olduğunu fark etmeden, hamile olmadığınızı düşünmenize yol açabilir. Progesteron seviyeleri ovülasyon sonrası düşük olduğunda, buna korpus luteum hatası veya eksikliği denir. Daha yaygın olarak, luteal faz hatası olarak adlandırılır. Korpus luteum eksikliği, erken düşük yapma riskini artırabilir.

Luteal faz hatasının tedavisi, progesteron takviyesi veya Clomid (klomifen) veya hCG enjeksiyonları gibi doğurganlık ilaçlarının kullanımını içerebilir. Bu tedavilerin arkasındaki teori, doğurganlık ilaçlarıyla ovülasyona kadar olan hormonları artırmanın, daha güçlü bir korpus luteum üretmeye yardımcı olabileceğidir. Ancak, bu tedavilerin yardımcı olduğuna dair kesin bir kanıt yoktur ve bazı riskler taşıyabilirler. Örneğin, hCG enjeksiyonları, yumurtalığın aşırı uyarılma sendromu (OHSS) geliştirme riskini artırır. Korpus luteum hasarının doğru tanısı da tartışmalıdır ve net değildir. Mevcut kanıtlara göre, Amerikan Üreme Tıbbı Derneği, luteal faz hasarını kısırlığın bir nedeni olarak tanımamaktadır.

Referanslar

Rachel Gurevich, RN, “What To Know About the Corpus Luteum When Trying To Conceive”, https://www.parents.com/what-is-the-corpus-luteum-8653224