Antibiyotik ilaçların iltihaba bağlı birçok rahatsızlığın giderilmesinde önemli rol oynadığı malum. Bazı antibiyotik türleri, örneğin geniş spektrumlu olanlar, vücudumuzda bulunan büyük bir bakteri grubuna saldırarak etkili olurlar, bazıları ise daha küçük bir grup bakteriyi hedef alarak çalışır. Ancak her halükarda, antibiyotik kullandığımızda sadece zararlı bakterileri değil, özellikle sindirim sağlığımız için önemli olan bazı yararlı bakterileri de azaltmış oluruz.

Ülkemizde antibiyotik kullanımı özellikle yüksek ve sadece kış aylarında değil, mevsim geçişlerinde ve sıcak mevsimlerde de çok çeşitli hastalıklar için doktorlar yoğun bir şekilde antibiyotik reçete ediyorlar. Burada da en çok gözden kaçırılan konu, bağırsak sağlığı oluyor.

Özellikle mikrobik ve vücuttaki iltihabın artmasına neden olan durumlara karşı antibiyotik tedavisi kaçınılmaz olduğunda, bağırsak sağlığımızı yine de gözetebiliriz. Antibiyotik tedavisi ile kaybedilen yararlı bakterileri yeniden sindirim sistemine kazandırmak için uzmanlar, bazı önlemler almamız gerektiğini söylüyor.

Antibiyotikten sonra bağırsaklara ne olur?

Antibiyotik kullanımı, hastalığa neden olan bakterilerin ve enfeksiyonların giderilmesi için çok önemli bir tedavi. Öyle ki, kapsamlı antibiyotik tedavisi tam anlamıyla keşfedilip uygulanmaya başlayana kadar dünyada milyonlarca insan, bugün basit hastalıklar olarak gördüğümüz bazı hastalıklar sonucu hayatını kaybediyordu. Bu yüzden antibiyotiklerin bütünüyle zararlı olduğunu ve antibiyotik kullanımından kaçınmak gerektiğini savunmak pek mantıklı değil.

Bütün medikal tedaviler gibi, doğru ve yerinde uygulandıklarında antibiyotikler de hızlı ve etkili tedavi sağlarlar. Fakat antibiyotik tedavisinin bağırsak sağlığımız üzerinde sarsıcı etkileri olduğunu anlamak, bu ilaçların zararlarından korunmak için önemli. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki, antibiyotik kullandıktan sonra bağırsak floramızın yenilenmesi ve tekrar sağlıklı bir dengeye kavuşması 6 ayı, hatta bazı durumlarda 12 ayı bile bulabiliyor.

Bağırsak mikrobiyomunun bu şekilde bozulması ve bağırsak ekosistemindeki çeşitliliğin azalması, obezite, diyabet, astım ve enflamatuar bağırsak bozuklukları gibi kronik hastalıklarda görülen en karakteristik durumlardan biri.

4 günlük antibiyotikten sonra iyileşmek 6 ay sürüyor

Kopenhag Üniversitesi ve Steno Diyabet Merkezi liderliğindeki uluslararası bir ekibin yürüttüğü araştırmada, sağlıklı genç erkeklere 4 gün boyunca 3 adet antibiyotik verildi. Bunun sonucunda bağırsak bakterilerinin neredeyse tamamen ortadan kaldırıldığı ve ardından çoğu bakteri türünün altı aylık bir sürede kademeli olarak iyileşmeye başlayabildiği görüldü.

Nature Microbiology'de yayınlanan araştırmanın sonuçlarına göre, çalışmaya katılan denek erkekler altı aydan sonra hala ortak yararlı bakterilerden dokuzunu yenileyememişti ve potansiyel olarak istenmeyen birkaç yeni bağırsak bakterisi kolonize etmişti.

Çalışmanın lideri Profesör Oluf Pedersen: "Çalışmada sağlıklı yetişkinlerin bağırsak bakteri topluluğunun dirençli olduğunu ve aynı anda üç farklı antibiyotiğe kısa süreli maruz kaldıktan sonra iyileşebildiğini görmüş olduk” diye açıklıyor: “Ancak bulgularımız, geniş spektrumlu antibiyotiklere maruz kalmanın bağırsak bakteri ekosisteminin çeşitliliğini azaltabileceğini de gösteriyor. Antibiyotikler insan sağlığını korumak için bir nimet olabilir, ancak yalnızca bakteriyel bir enfeksiyon nedeninin açık kanıtlarına dayanarak kullanılmalıdır."

Farklı araştırmalara göre, Afrika ve Amazonların belirli bölgelerinde yaşayan yerli insanlara kıyasla, Batılı insanların bağırsak mikrobiyotalarında önemli ölçüde daha az çeşitlilik söz konusu. Profesör Oluf Pedersen, bu durumu da Batı’da bulaşıcı hastalıkların tedavisinde yaygın olarak antibiyotik kullanılıyor olmasına bağlıyor.

Bağırsaklar hastaysa, vücut hasta

Zararlı bakterilerle birlikte sağlıklı bakterilerin de yok edilmesi, bağışıklık sistemimiz başta olmak üzere vücudumuzun tüm işleyişini etkileyen bağırsaklarımızı “bozuyor”. Mikroplarla savaşan, vücudun sindirim ve boşaltım işlevlerini iyileştiren, sinir sistemini yatıştırarak mental sağlığı da etkileyen yararlı bakteriler, sağlıklı bir ekosistemde gelişemediklerinde enflamatuar (iltihaplı) hastalıklar başta olmak üzere çok çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkabiliyor.

Sağlıksız bir bağırsak florası bazı belirgin rahatsızlıklarla kendini gösterir:

• Kabızlık, ishal, şişkinlik de dahil çeşitli sindirim sorunları,
• Alerjik reaksiyonlar, özellikle bazı gıdalara karşı,
• Depresyon ve kaygı bozukluğu belirtilerinde artış,
• Ruh halinde değişimler ve tahammülsüzlük hissi,
• Odaklanma sorunları, dikkat eksikliği,
• Ciltte görülen egzema, rosacea gibi sorunlar,
• Diyabet,
• Otoimmün rahatsızlıklar,
• Enfeksiyon belirtilerinde artış,
• Egzema ve rosacea gibi cilt sorunları.

Antibiyotiğin zararlı etkilerinden korunmak için ne yapmalı?

Antibiyotikten kaçınmak, eğer sisteminizi korumak için bir uzman eşliğinde kapsamlı bir tedavi uygulamıyorsanız, çok da sağlıklı bir karar olmayacak. Ancak antibiyotik kullanımı sonrası oluşan olumsuz etkileri azaltmak için uzmanlar, bağırsak florası başta olmak üzere sağlığımızı desteklemenin yollarını şöyle özetliyor:

1. Önce zarar vermeyin!

Şifanın ilk kuralı budur; önce zarar vermemek, zarar veren faktörleri ortadan kaldırmak gerekir.

Fonksiyonel tıp uzmanı Dr. Amy Myers, özellikle beslenmemizde fark ettirmeden bağırsaklarımıza zarar veren gıdaları tespit etmemiz gerektiğini söylüyor. Gluten, süt ürünleri, soya, yumurta ve şeker gibi enflamatuar ve gıda hassasiyeti oluşturabilecek yiyecekler; alkol, kafein ve bazı ilaçlar, bağırsaklarda sorun yaşandığında hemen tüketmeyi bırakmamız gereken gıdalar.

Dr. Myers’a göre eliminasyon diyeti, yani belirli yiyecekleri belirli sürelerde tüketmeyerek etkilerini gözlemlemek de hangi besinlerin bağırsaklara zarar verdiğini tespit etmek için etkili.

2. İyi bakterileri beslemek için, iyi beslenin

Sadece bağırsakları yoran gıdaları bırakmak bile başlı başına bağırsak sağlığı için önemli olsa da, uzmanlar zararı telafi etmek için bağırsak dostu yiyeceklerin de bolca tüketilmesinde ısrarcı.

Bağırsak sağlığı uzmanı Dr. Vincent Pedre, fermente gıdaların yanı sıra lifli beslenmenin de bağırsakların hızlıca iyileşmesini desteklemek için etkili olduğunu açıklıyor. Turşu, yoğurt, kimchi, kombucha, elma sirkesi gibi fermente besinler tükettiğimizde, vücudumuzdaki yararlı bakterileri beslemek için yapabileceğimiz en iyi şeyi yapmış oluyoruz. Bununla birlikte lif içerikli besinler tüketmek de, bağırsak mikrobiyomu kendini yenilerken sindirim sağlığını desteklemenin en iyi yolu olabiliyor.

Dr. Vincent Pedre, lifli gıdalarla birlikte fermente besinlerin kesinlikle tüketilmesini önerirken, bağırsak iltihabı bulunan kişilerin fermente gıdalara ağırlık vermesi gerektiğinin altını çiziyor. Örnek verdiği bir araştırmada, günde 5-8 porsiyon lif tüketen kişilerle günde 6 bardak fermente gıda tüketen kişilerin karşılaştırıldığı görülüyor. Araştırmada deneklerin bağırsak florasındaki bakteri çeşitliliği düzenli aralıklarla ölçüldü ve fermente gıda tüketen kişilerde mikrobiyal çeşitliliğin arttığı ve iltihap belirtilerinin azaldığı görüldü.

Lif bakımından zengin gıdalar tüketen grupta da mikrobiyal fonksiyon ve bağışıklık tepkisi üzerinde olumlu etkiler görüldü, ancak fermente gıdaların iltihaplanma üzerinde bu kadar önemli bir etkiye sahip olması, bağırsak sağlığında fermente gıda tüketimini bir adım daha öne çıkarmış oluyor.

3. Probiyotik takviyesi alın

Vücudumuza zarar veren gıdaları tüketmeyi bıraktığımızda ve her gün bol bol lifli gıdalar, fermente turşular tükettiğimizde, elbette bağırsaklarımızın iyileşme sürecini hızlandırmış olacağız. Ancak yararlı bakterilerin hızlıca yeniden çoğalmasını desteklemenin çok basit bir yolu daha var, o da probiyotik takviyeleri.

Bağırsak sağlığını desteklemek ve bakteri florasının yeniden zenginleşmesini hızlandırmak için özellikle BIFIDOBACTERIUM ve Lactobacillus bakterileri içeren probiyotik takviyelerinin etkili olduğu biliniyor, ancak yine de sizin için tam olarak hangi probiyotiğin iyi olacağını doktorunuza danışmanız gerekir.

Yaklaşık bir hafta boyunca günde bir ya da iki kapsül (ya da toz halinde) probiyotik takviyesi aldığınızda, beslenme desteği ile birlikte bağırsak iyileşmesini güçlü bir şekilde desteklemiş olursunuz.

Probiyotik takviyesi ile birlikte başka hangi vitaminleri ve mineralleri takviye olarak almanız gerektiğini yine doktorunuza danışmanız en iyisi. Bağırsak florası, uzun sürse de kendi kendini yenilemenin bir yolunu bulacaktır ancak bu süre uzadığında farklı sağlık sorunları ile karşılaşmamak için, her antibiyotik kullanımından sonra beslenmenizi değiştirerek ve basit takviyeler kullanarak süreci kısaltmak mümkün.

Kaynaklar: Jamie Schneider. "FYI: This Is How Long It Takes Your Gut To Recover From Antibiotics". Şuradan alındı: https://www.mindbodygreen.com/articles/how-long-it-takes-your-gut-to-recover-from-antibiotics. (16.06.2023).

Amy Langdon, Nathan Crook, Gautam Dantascorresponding. "The effects of antibiotics on the microbiome throughout development and alternative approaches for therapeutic modulation". Şuradan alındı: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4831151/. (13.04.2016).

"The composition of gut bacteria almost recovers after antibiotics". Şuradan alındı: https://www.sciencedaily.com/releases/2018/10/181023110545.htm. (23.10.2018).

"The gut-brain connection". Şuradan alındı: https://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/the-gut-brain-connection. (19.04.2021).

"Gut-microbiota-targeted diets modulate human immune status". Şuradan alındı: https://www.cell.com/cell/fulltext/S0092-8674(21)00754-6?_returnURL=https%3A%2F%2Flinkinghub.elsevier.com%2Fretrieve%2Fpii%2FS0092867421007546%3Fshowall%3Dtrue. (12.07.2021).

Bağırsaklarınızı bu besinler ile temiz tutun!

Bağırsak temizliği için bu besinleri tüketin!

8

Bağışıklık sistemimizin temeli olan hücrelerin yüzde 70'i bağırsak duvarlarımızda yaşar. Kötü bir sindirim, kötü bir beslenme, stres, çevresel toksin maddeler birleşince, bağırsaklarınızın sağlığı giderek azalıyor. İşte tam da bu an davranışımıza çeki düzen vermenin ve sistemli bir beslenmeye geçmenin zamanıdır! Beslenme düzeninize ekleyeceğiniz bazı yiyecekler bağırsaklarınızın temiz olmasını sağlayacaktır.

1- Koyu renkli, yapraklı yeşillikler Koyu renkli, yapraklı yeşillikler bol miktarda lif ve mineral içerirler. Aynı zamanda vücudunuzu maruz kaldığı toksinlerden arındıracak antioksidan maddelere de sahiptirler. Sindirim sisteminizle ilgili problemler yaşıyorsanız yapmanız gereken en doğru şeylerden biri pişirilmiş sebzeler yemektir. Bunun nedeni sindrilmesinin daha kolay olmasıdır. Unutmadan! Sofranızda her zaman sağlıklı yağlardan olsun (zeytinyağı, avokado, tereyağı) böylelikle yeşillerinizdeki vitaminlerin ve minerallerin emilimlerini artırmış olursunuz.

2- Chia tohumları Bu küçük tohumlar mükemmel bağırsak temizleyicileridir. Suda bekletildiğinde şişerek sıvımsı bir kıvam alırlar. Kabızlık problemi için birebirdir. Ayrıca antioksidan omega 3 yağ asidi içeriyorlar. Bir bardağın içine biraz chia tohumu koyup bekletebilirsiniz ve bunu içeceklere katabilirsiniz ya da chia tohumlarını yaptığınız salatalara serpiştirebilirsiniz!

3- Pisilyum Aynı chia tohumu gibi suda beklediğinde jelatinimsi bir yapıya dönüşüyor. Böyle bir beslenmeye başladığınızda ise ilk etaplarda biraz yavaş gitmeniz önerilir çünkü vücudunuzun vereceği tepkileri önden sezemeyebilirsiniz. Ayrıca sindirimi güçlendirmek ve bağırsak temizliğine destek olmak amacıyla bol su tüketmeniz de tavsiye edilir.

4- Bitkiler Rezene tohumu mukus oluşumunu engeller ve bağırsakları rahatlatır. Nane, sindirim sistemini rahatlatır ve damarlanma oluşumunu azaltır. Güveyotu ise hem virüs oluşumunu engellemeye çalışır hem de mantar oluşumunu... Bu bitkilere sofranızda yer açın!

5- Kırmızı biber Kırmızı biberin tek işlevi yemeklerinizi biraz acı hale getirmek değildir. Kendisi aynı zamanda mukusları eriten bir yapıya sahip olduğu için vücudunuzu mukuslu oluşumlardan temizler. Böylelikle kırmızı biberle sindirim bozukluklarına yol açan belirtiler de yok olur.

6- Prebiyotikler Prebiyotikler sindirim fonksiyonlarında, enfeksiyonların vücuda girişinin engellenmesinde inanılmaz ciddi bir rol oynuyorlar. Prebiyotikler sindirilmeyen liflerdir. Soğan, sarımsak, elma, badem, muz gibi yiyecekler prebiyotiktir.

7- Probiyotikler Probiyotikler fermante edilmiş faydalı bakterilerden oluşur. Tatları biraz ekşidir. Yoğurt, kefir gibi gıdalar probiyotiktir. Bu tip gıdalar bağırsaklarınızı faydalı bakterilerle doldurur, bağırsaklarımıza mikroplarla savaşma gücü verir ve daha iyi işlev göstermesini sağlar. Ayrıca probiyotikleri dışarıdan almak da önemlidir.