Beden kitle endeksi düşük olan, genel tabirle "zayıf çocukların" aileleri, çocuklarının bağışıklığının düşük olmasından endişe ediyor ve “Çocuğum çok zayıf. Zayıf çocuğa nasıl kilo aldırırım?”, “İştahsız çocuğa ne yedirilir?” diye soruyor. Öte yandan obezitenin de zayıflıkta olduğu gibi sağlık riskleri getirdiği biliniyor. Diyetisyen Gülbu Tokcan, zayıf çocuklara sağlıklı şekilde kilo aldırmaya yönelik önerilerini bizimle paylaştı.

Anne baba olarak biliyoruz ki iştahsız çocuk sahibi olmak tüm aileyi yıpratan bir olaydır. Çocuğunun sağlıklı olması, başarılı olması ve gelişimi için sağlıklı ve yeterli beslenmenin önemini bilen bir ebeveyn, bir yandan da ağzını açmayan, tatlara merakı olmayan ve besin tüketmeyen çocukla baş başa kalınca; üzüntü ve sinirlilik duygularını beraber yaşar. Bazı durumlarda ne olursa olsun,’’ en azından ağzından bir-iki lokma geçsin’’ düşüncesiyle bazen yanlış gıda tüketimini bile destekleyebilir.

Belki uygulaması söylendiği kadar kolay olmayabilir ancak öncelikle çocuğun bedeninden, farkındalıklardan uzaklaşmasına izin verilmemelidir. İleride psikolojik yeme bozukluklarını önlemek için asla zorlama olmamalıdır. Çocuk doyduğunu, yediğini, hangi tadı algıladığını, ne kadar yediğini fark ederek tüketmelidir. Buna izin verilmesi ileride yeme bozuklukları ve beden algısı için çok önemlidir.

Çocuğun metabolik, yapısal, psikolojik durumuna saygı duyarak tabii ki sağlıklı beslenmeye yönlendirmek için yapılabilecek adımlar, öneriler mevcuttur.

1- Öncelikle, çocuğun mutfakta var olmasına izin vermek gerekir. Çocuğun besinleri, gıdaları tanımasına, her besinin renk, ses, kıvam, şekil, doku, içerik, lezzet, koku gibi farklılıkları olduğunu deneyimlemesine, bunları fark etmesine izin vermek gerekir. Bu da yemek hazırlarken, sofra kurarken çocuğa oyun gibi görev vermekle sağlanabilir. Örneğin fasulye ayıklarken, salatalıkları halka halka doğrarken, püreyi hazırlarken ezilmesi gibi basit görevleri çocuklara vermek bu farklılıkları gözlemlemesine, fark etmesine yardımcı olacaktır. Hazırlaması, yemek ve besinle hikâye oluşturması sofrayla duygusal bağ kurmasını da sağlayacaktır. Kendisin dahil olduğu bu hazırlıkta tüketeceği besine bakış açısının olumlu anlamda değişeceği kuşkusuzdur. Tabi ki aniden iştahı artmayabilir ancak kendi hazırladığı veya duygusal bağ kurduğu besine karşı olumlu tutum oluşacağı kesindir.

2- “Ne yerse yesin, yeter ki şişmanlasın” zihniyetinden uzak durulmalıdır. Bu düşünceyle her ortamda, her şekilde eline yiyecek bir şey tutuşturmak uzun vadede doğru olmayacaktır. Her durumda düzenli öğünleri ve çeşitli besinleri sunmak ve zaman zaman zorlamadan denemesine teşvik etmek, hiç ummadığınız bir zamanda çocuğun denemesine sebep olabilir.

3- İştahsız, zayıf çocukta amaç; küçük mideye doğru besini vermektir. Bu sebeple bu fırsatın iyi değerlendirilmesi önemlidir. Zayıf ve iştahsız çocuğa ne yedirilir? sorusuna cevaben, örneğin çocuk bir küçük kâse çorba içecekse bu çorbanın içeriğinin lezzet ve besleyicilik açısından zenginleştirilmesi gereklidir. Kemik suyu, ince bulgur, sebze suyu, mercimek ilaveli çorbalar besin ve lezzeti artıracaktır. Yumurta + esmer un + yoğurtla yapılacak terbiyeli çorbalar tercih edilebilir. Hangi çorba olursa olsun içine fındık büyüklüğünde hazırlanmış minik köfteler yine protein ve kalori açısından destek olacaktır. Sabahları omlet tüketiyorsa omletin içine eklenecek yulaf unu, bir miktar süt, bir yumurtayı zenginleştirecektir.

4- Sevdiği ve tükettiği bir besin varsa onun genel tadını bozmadan, içine öncelikle az miktarda olmak üzere sağlıklı ve besleyici bir besini, tüketimi sağlandıkça miktarını artırarak tüketmesine destek olabilirsiniz. Örneğin; köfte yiyorsa içine biraz ince kıyılmış maydanoz, sarımsak, ince bulgur gibi alternatiflerle köfteyi zenginleştirebilirsiniz. Patates püresini seviyorsa, içine havuç ve sebze püresini de yavaş yavaş ekleyebilir ve yediği çeşidi içerik olarak zenginleştirebilirsiniz.

5- ‘’Bunu yemez’’ diyerek, bir süre sonra tamamen çocuğa spesifik hazırlanan yiyecekler, kısır döngüye girilmesine sebep olabilir. Bunu önlemek için sofranızda bir çeşit de yenmesi gereken farklı gıdadan mutlaka yer verin. Çocuğun oluşturduğu konfor alandan çıkması için bu çeşitlilikten kopmasına izin vermeyin.

6- Çocuk abur cubur tüketmek isterse iştahsızlık ve büyüme göz önünde bulundurularak paketli gıda yerine evde hazırlanmış besinlere yer verilmelidir. Sadece un, şeker, yağ içeren kurabiye yerine içinde süt, yumurta bulunan kek daha doğru bir alternatiftir. Keki de tarçın, elma, ceviz gibi ilavelerle zenginleştirmek enerji, içerik ve lezzete katkı sağlayacaktır.

7- İştahsız çocukların mide hacmi küçüktür. Bu mideyi doğru besinlerle doldurmak önemli olduğu için sıvı tüketimine dikkat edilmelidir. Su içmek isteyen çocuk asla engellenmelidir. Çünkü, su sağlıktır. Ancak boş kalori kaynağı olan asitli, şekerli içecekler yerine taze sıkılmış meyve suyu, havuç veya tüketebileceği meyve ve sebzelerle hazırlanmış smoothieler çok uygun tercihler olacaktır. Sütü sade olarak içmiyorsa veya sütün enerjisi yetersiz kalıyorsa sütü muz ve fındık, ceviz gibi yağlı tohumlarla blenderdan geçirerek, tarçın ilaveli içebilir.

8- Eğlenceli, keyifli sunum ve huzurlu bir masa ortamı tabi ki iştahsız çocuğun sofraya gelmesini kolaylaştıracaktır. Seçimlerine saygı duymanız, üzerindeki baskı ve stresi azaltacaktır. Kısa ve uzun vadede yemekle ilişkisini olumlu etkileyecektir.

9- Çocuğa, sevmediği yemek konusunda anlayışlı olun. Sevmediği bir besin varsa sırf onu yememek için diğer besinlerden de kaçmasın. Örneğin bir sebze yemeğinde patlıcanı sevmiyorsa yemeğin tümünden vazgeçmesi yerine patlıcanları ayıklamasına izin verilebilir. Ancak belli aralıklarla tadına bakması önerilebilir.

Tüm bu unsurların hepsinden önce, çocuğun büyüme ve gelişmesi takip edilmelidir. Çocuğun gerçekten az mı beslendiği, gerçekten de büyüme eğrisinin altında mı kaldığı, her şey yolunda ise neden kilo alamadığı yönündeki bilgiler diyetisyen ve hekim tarafından değerlendirilmelidir. Beslenme kişiye özel olduğu için yaş, boy, kilo, sağlık durumu, cinsiyet, fiziksel aktivite durumu gibi pek çok faktör göz önünde bulundurularak beslenme planı oluşturulmalıdır.

İştahsız ve zayıf çocuğa ne yedirilir? Sağlıklı kilo aldıran tarifler

Zayıf çocuğun beslenme programı için örnek menü tavsiyesi isteyen ve iştahsız çocuğa yemek tarifleri arayan ebeveynler için sağlıklı alternatiflerle örnek bir menü aşağıdaki gibi olabilir:

Kahvaltı:

• 1 yemek kaşığı yulaf unu + çok ince kıyılmış maydanoz+ süt+ peynir+ çok az zeytinyağı veya tereyağı ve yumurta ile hazırlanmış omlet (Böylece, tek bir parça ile kahvaltıda alması gereken besinlerin hepsini almış olur. İçeriği çocuğunuzun zevkine göre değiştirebilirsiniz.)
• 1 bardak tarçınlı veya kakaolu ballı süt

Öğle:

• 1 kâse yeşil mercimekli, köfteli, erişte çorbası (et suyu ilaveli)
• Havuç salatası (zeytinyağlı, limonlu)
• Bolonez soslu, yoğurtlu tam buğday unundan makarna

İkindi:

• Cevizli, kuru incirli kek (pekmezle hazırlanmış) + 1 bardak süt

veya

• Peynir + yumurta+ kırımızı kapya biber ile hazırlanmış gözleme+
• 1 bardak naneli ayran veya kefir veya taze sıkılmış meyve suyu

veya

• 1 bardak süt + kakao + 1-2 kaşık yulaf +badem + 1 porsiyon meyve ile hazırlanmış karışım

Akşam:

• Tavuklu bezelye veya etli kuru fasulye
• Bulgur pilavı
• Cacık (zeytinyağlı)

Gece:

• Kuru üzüm + leblebi+ bitki çayı

Yukarıda gördüğünüz menü makro ve mikro besin açısından yeterli ve dengeli, lezzetli bir plandır.

Çocukları ve besin tüketimlerini başka çocuklarla kıyaslamamak, ebeveynlerin ve çocuklarının bu konudaki stresini azaltır. Unutmayın, bedeniyle ve besinlerle ilişkisi sağlıklı olan çocuk; zihinsel ve fiziksel de sağlıklı olacaktır.

İçerik: Diyetisyen Gülbu Tokcan