Yayımlanan yedi yıllık çalışmaya, demansı olmayan 400’den fazla yaşlı birey katıldı. Katılımcılar bileklerine takılan aktivite izleyiciler kullandı, MRI taramalarından geçti ve Alzheimer riskiyle ilişkili olan APOE-e4 geninin testi yapıldı. Daha fazla oturma süresi, özellikle APOE-e4 genine sahip bireylerde daha kötü bilişsel sağlık ve bazı beyin bölgelerinde küçülme ile ilişkili bulundu.

Çalışmanın başyazarı ve öğretim üyesi Dr. Marissa A. Gogniat: “Katılımcıların fiziksel aktivitelerini hesaba katsak bile, daha fazla hareketsiz davranış hâlâ daha büyük bilişsel gerileme ve sinirsel dejenerasyonla ilişkiliydi. Bu da hareketsiz davranışın, ne kadar egzersiz yaparsanız yapın, Alzheimer riskine bağımsız olarak katkıda bulunabileceğini gösteriyor” açıklamasında bulundu.

Katılımcıların yaklaşık %90’ı, aktivite izleyicilere göre önerilen haftalık 150 dakikalık fiziksel aktivite düzeyine ulaşıyordu. Fiziksel olarak aktif olan bireyler bile ne kadar oturduklarını göz önünde bulundurmalı.

Oturmak beyin için neden bu kadar zararlı?

Uzun süre oturmanın beyin küçülmesi ve Alzheimer hastalığına neden olmasının nedeni hâlâ tam olarak bilinmiyor.

Hareketsiz yaşam tarzı, beyinde ve vücutta artan enflamasyona, damar değişikliklerine veya öğrenme ve hafızada kilit rol oynayan sinaptik plastisite kaybına yol açabilir. Bu yollar, uzun süreli oturma ile beyin küçülmesi arasındaki bağlantıyı açıklayabilir.

Dr. David Hunter: "Ben, hareketsiz davranışın beyinde genel enflamasyonu artırdığını düşünüyorum” ifadesini kullandı.

2019 yılında yapılan bir çalışma, vücutta daha yüksek düzeyde inflamasyon belirteçleri olan bireylerin bilişsel gerileme hızının %7,8 daha fazla olduğunu buldu. Ancak oturma ile beyin sağlığı arasındaki ilişkiyi daha iyi anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç var.

Otururken ne yaptığınız da önemli olabilir

Oturmak her zaman bilişsel gerilemeye neden olmayabilir. Mevcut araştırmalar, okuma ve kart oyunu gibi "bilişsel olarak zorlayıcı" hareketsiz aktivitelerin zihinsel faydalar sağlayabileceğini, ancak televizyon izlemenin bu etkiyi göstermediğini ortaya koyuyor.

“Oturduğunuz sırada ne yaptığınızın etkisini hâlâ araştırıyoruz, ancak bazı kanıtlar daha bilişsel olarak uyarıcı faaliyetlerin – örneğin okuma gibi – daha faydalı olabileceğini gösteriyor” dedi Gogniat.

2021 yılında yapılan bir çalışmada, düzenli olarak okuma alışkanlığı olan kişilerin uzun vadede daha az bilişsel gerileme yaşadığı, eğitim düzeyinden bağımsız olarak tespit edildi.

Beyin sağlığı için daha fazla hareket edin

Beyin sağlığı için tüm gün hareket etmeniz gerekmiyor, ancak oturduğunuz süreleri ara ara bölmek önemli.

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'ne (CDC) göre, demans vakalarının %45’i geciktirilebilir veya önlenebilir. Daha fazla hareket etmek ve hareketsiz davranışı azaltmak yardımcı olabilir, ancak bu faktörler tek başına bilişsel gerilemeyi tamamen engellemez. Yüksek tansiyon ve diyabetin kontrolü, işitme kaybının düzeltilmesi, alkol ve sigaradan uzak durmak da Alzheimer ve demans riskini azaltmaya yardımcı olabilir.

Hareketsiz yaşam tarzından kaçınmak, tek başına bir hedef olarak değil, genel sağlıklı yaşam tarzının bir parçası olarak ele alınmalıdır. Başka bir deyişle, Alzheimer hastalığını önleyecek sihirli bir çözüm yok.

Kaynak: Sephanie Brown. "Even If You Exercise, Sitting Too Much Is Bad for Your Brain". Şuradan alındı: https://www.verywellhealth.com/sitting-and-brain-volume-11740157. (30.05.2025).