Fazla uyumak her zaman dinlenmiş bir zihin anlamına mı gelir, yoksa başka işaretler mi taşır? Yayımlanan kapsamlı bir çalışmada, 9 saatten fazla uyuyan yaşlı bireylerin zihinsel testlerde daha düşük performans sergilediği ortaya kondu. Özellikle depresyon geçmişi olan kişilerde bu düşüş daha belirgin.

Sadece yaşlılar değil, gençler için de benzer uyarılar geçerli. Nature Communications’da yayımlanan bir başka araştırmaya göre, 7 saatlik uyku orta yaşlı bireyler için en yüksek bilişsel performansla ilişkili. Hem daha kısa hem de daha uzun uyku süresi, zihinsel yeteneklerde düşüşe yol açabiliyor. Ergenler üzerinde yapılan araştırmalar ise, düzenli uyku alışkanlıklarının okuma, kelime bilgisi ve problem çözme gibi alanlarda belirgin bir fark yarattığını gösteriyor.

Bilim insanlarına göre ideal uyku süresi yaşa göre değişmekle birlikte, 7 - 9 saat aralığında kalmak beyin sağlığını korumak açısından kritik. Uzun süreli uyku, bazı durumlarda vücudun verdiği bir uyarı sinyali olabilir. Bu nedenle, sadece ne kadar uyuduğumuz değil, neden o kadar uyuduğumuz da sağlık açısından önemli bir işaret kabul ediliyor.

Uyumak değil, çok uyumaya sebep olan faktörler beyni etkiliyor

Mayıs 2025’te yayımlanan çalışmada, 44 binden fazla 50 yaş üstü bireyin uyku düzenleri ve bilişsel performansı yaklaşık sekiz yıl boyunca takip edildi. Bulgular, günde 9 saatten fazla uyuyan bireylerin zihinsel testlerde daha düşük puan aldığını gösterdi. Özellikle depresyon geçmişi olan kişilerde bu etki daha belirgin hale geldi. Buna karşın, kısa uyku süresiyle bilişsel performans arasında anlamlı bir ilişki bulunmadı.

Orta yaş grubundaki bireyleri inceleyen başka bir araştırma da bu sonucu destekliyor. 7 saatlik uykunun hafıza, dikkat ve problem çözme becerileri açısından en verimli aralık olduğunu belirten araştırmacılar, hem kısa hem uzun uykunun bilişsel performansta düşüşle bağlantılı olduğunu vurguluyor.

Daha genç yaş gruplarında uyku düzenini inceleyen araştırmalar da benzer bir tablo çiziyor. Cambridge ve Fudan Üniversitesi’nin ergenlerle yürüttüğü bir çalışmada, erken yatıp düzenli ve uzun uyuyan gençlerin bilişsel testlerde anlamlı şekilde daha yüksek performans gösterdiği saptandı. Özellikle uyku süresinin değil, uyku düzeninin belirleyici faktör olduğu vurgulanıyor.

Fazla uyku neden riskli?

Uyku, vücudun kendini onardığı hayati bir süreç. Ancak bazı durumlarda, uyku süresinin uzaması sağlıkla ilgili başka bir sorunun habercisi olabilir. Özellikle depresyon, hipotiroidi, kronik yorgunluk sendromu ve bazı nörolojik hastalıklar, uzun uyku ihtiyacını artırabiliyor.

Araştırmacılar, uzun uykunun kendisinin değil, altında yatan nedenlerin beyin sağlığını etkileyebileceğini düşünüyor. Bu nedenle, bireylerin birden fazla gün boyunca 9 saatten fazla uyuduğu durumlarda, bunun sadece “yorgunluk” olarak değerlendirilmemesi gerektiği vurgulanıyor.

Depresyon varsa daha da dikkat edilmeli

Yayımlanan çalışmada depresyon geçmişi olan bireylerin uzun uyku durumunda bilişsel testlerde daha kötü performans sergilediği görüldü. Depresyonun kendisi de dikkat dağınıklığı, bellek sorunları ve motivasyon düşüklüğü gibi belirtilerle seyredebildiği için, uzun süreli uyku ve bilişsel performans düşüklüğü bu kişilerde iç içe geçmiş olabiliyor.

Eğer uzun süredir günde 9 saatten fazla uyuyor ve buna rağmen dinlenememiş hissediyorsanız, bu durum depresyonun bir belirtisi olabilir. Uyandıktan sonra yorgunluk hissi, odaklanma zorluğu, ilgi kaybı ve keyif alamama gibi semptomlar varsa bir uzmana danışmak önemli.

Beyin sağlığını korumak için ne yapılmalı?

Uzmanlar, uyku süresinin ideal aralıkta tutulmasının yanı sıra uyku düzeninin de hayati önem taşıdığını belirtiyor. Yatış-kalkış saatlerinin mümkün olduğunca sabit tutulması, geç saatlere kadar ekran maruziyetinin azaltılması ve uyumadan önce zihni rahatlatacak rutinler geliştirilmesi öneriliyor. Ayrıca şu noktalara dikkat çekiliyor:

• Günde 7 - 9 saat uyku, çoğu yetişkin için yeterli kabul ediliyor.
• Depresyon geçmişi olan bireylerin uyku süreleri daha dikkatle takip edilmeli.
• Kahve, alkol, geç saatlerde ağır yemekler uyku kalitesini olumsuz etkileyebilir.
• Fiziksel aktivite, uyku düzenini olumlu etkileyebilir ancak yatmadan hemen önce yapılan yoğun egzersizden kaçınılmalı.
• Uyandıktan sonra sürekli yorgunluk, odaklanma sorunları, unutkanlık veya isteksizlik varsa, muhakkak bir uzman psikiyatriste danışılmalı.

Kaliteli uyku, yalnızca yeterli sürede değil, aynı zamanda dengeli bir yaşam düzeni içinde değerlendirildiğinde sağlıklı hale geliyor. Fazla uykuya dair şüpheler taşımak ve bedenin verdiği sinyalleri ciddiye almak, beyin sağlığını korumak için atılabilecek en önemli adımlardan biri.

Kaynak: "Too much sleep can hurt cognitive performance, especially for those with depression". Şuradan alındı: https://www.sciencedaily.com/releases/2025/05/250514180844.htm. (14.05.2025).