Montessori ve 0-6 yaş döneminde bilişsel gelişim

Çocuğunuzun doğumuyla birlikte başlayan dış dünyayla doğrudan etkileşimi, bilişsel gelişim sürecinin de başlangıcıdır. Onun zihin dünyası, çevresini anlama ve anlamlandırma becerileri her geçen gün hızla gelişir. Beyninin fizyolojik gelişimini destekleyen, besleyen merakı ve keşfetme isteği sadece insanoğlunun sahip olduğu zeka ve düşünme becerisinin gelişimi sağlar. 0-6 yaş dönemi bilişsel alanda dil gelişiminin, benlik duygusu ve farkındalığın , bellek kullanımının, mantık yürütme ve düşünme becerilerinin, matematik gibi sembolik sistemleri algılamanın temellerinin atıldığı insan gelişimindeki belki de en önemli dönemdir.

Çocukta bilişsel gelişim gözlemleyerek, deneyimleyerek, zihinde oluşan sorulara yanıtlar, çözümler bularak gerçekleşir. Çocuk gözlemleri sonucu oluşan sorulara deneme yanılmalarla yanıt bulur, deneyimlerini zihninde değerlendirir, analiz eder, ulaştığı sonuçla yeni sorular ve yeni deneyimlere yönlenir. Bütün bu süreçte çocuk içten gelen, sürekliliği olan bir motivasyonla öğrenir. Bu süreci doğumdan itibaren destekleyen ortamlarda bulunmak, gözlem, sorgulama ve deneyimleme fırsatı bulmak çocuğun bilişsel gelişimini üst seviyelere taşır. Montessori sistemi çocuğun gözlemleme, sorgulama ve deneyimlemeyi rahatlıkla ve en etkin şekilde yapacağı bir ortam sunar. Montessori sınıfının düzeni, materyallerin özellikleri ve bu materyallerle çalışma sistemi içten gelen öğrenme isteğini uygulamaya geçirmeyi sağlar.

0-3 yaş döneminde bilişsel gelişimin en önemli bileşeni duyulardır. Çocuk duyularıyla algıladığı her türlü bilgiyi öğrenme sürecine girdi olarak alır. Duyularla algının hassaslaşması sonucu, çocuk uyaranlar arası en ufak farklılıklığı dahi algılayabilir. Bu dönemdeki çocuk yetişkinlerin dikkatini çekmeyen ufak detayları görebilir, değişik ritimleri duyabilir, kendisine sunulan yiyeceklerdeki en ufak tat farklılklarına duyarlılık gösterebilir. 0-3 yaş döneminin sunduğu duyuları hassaslaştırma fırsatı, çocuk doğru uyaranlarla karşılaşmazsa etkin şekilde değerlendirilemeden geçebilir. Montessori çalışmaları şekiller, sesler, renkler, dokular, kokular arası farkları deneyimlemeyi sağlayan materyallerle çocukta duyu gelişimini bebeklikten itibaren destekler.

Üç yaşına doğru çocuğun duyularıyla bilişsel sistemine aldığı bilgileri organize etme, analiz etme, anlamlandırma ve uygulama becerilerinde önemli gelişim gözlemlenir. Bu dönemde dil kulllanımı giderek ilerleyen çocuk, sorularını ve isteklerini artık daha kolay ifade edebilir. Büyük ve küçük motor kas gelişimi onun fiziksel olarak daha becerikli ve özgür olmasına imkan verir. Montessori sınıfının düzeni çocuğun gelişen bu becerilerini kullanabilmesi için özel olarak tasarlanmış, sade fakat zengin bir ortamdır. Çocuk bir birey olarak var olduğu Montessori sınıfında bireysel gelişimini destekleyen, ilgisini çeken, merak ettiği ve dolayısıyla deneyimlemeye istekli olduğu çalışmaları yapma özgürlüğne sahiptir. Bu özgürlük çocuğun bilişsel gelişim sürecini başından sonuna kadar en etkin şekilde yaşayabilmesinin anahtarıdır. 3-6 yaş döneminde çocuğun bilişsel gelişimi için gerekli olan zengin uyaranlara sahip olan çevre aynı zamanda belli bir düzeni de içermelidir. Monetessori sınıfındaki düzen, çocuğun bilişsel gelişimi için gerekli olan seçimleri ve karşılaştırmaları yapmasını ve kararlar almalasını kolaylaştırır. Bu düzen çevrede sürekli olarak var olan uyaran bolluğu içerisinde belli bir uyarana odaklanamasını ve dikkatini yoğunlaştırarak onunla çalışmasını mümkün kılar. Çevredeki düzen çocuğun zihninde kavramsal düzeni oluşturabilmesini destekler.

Montessori uygılamaları yalnız bilişsel değil, sosyal-bilişsel gelişimde de önemli rol oynar. Çocuğun bu yaşta gelişen benlik algısı ve yetkinliklerine olan inancı gelecekteki benlik algısının temelidir. Montessori’de kullanılan her materyal kolaydan zora farklı şekillerde uygulanabilir ve çocuk kendi seçtiği her çalışmaya yetkinliğine uygun seviyeden başlayabilir. Çocuk yüksek motivasyonla yöneldiği çalışmaya büyük bir merak ve çabayla odaklandığı ve gelişimini destekleyecek zorluk seviyelerini adım adım geçtiği için çalışmayı başarıyla sonuçlandırır. Başarıyla bitirilen her çalışma yalnız bilişsel gelişimi değil, çocuğun kendisiyle ilgili algısını şekillendirir, özgüvenini ve bağımsız bir birey olarak hareket edebilme becerisini olumlu etkiler.

Bilişsel gelişim açısından önemli adımların atıldığı 0-6 yaş döneminde çocuğun potansiyelini gerçekleştirebilmesi hayatı boyunca sahip olacağı her türlü yetkinliğin üst sınırını belirler. Bu nedenle çocuklarda gerçek öğrenmenin ilkokulla birlikte başladığını düşünmek yanlış olur. Montessori sistemi çocuğun 0-6 yaş dönemindeki bilişsel gelişim sürecini dikkate alarak tasarlanmış uygulama ve materyallerle mükemmel bir ortam sunar.