Bilimkurgu filmleriyle aşina olduğumuz ve kimilerine gerçek dışı gelen kara deliklerin tüm galaksilerde bulunduğu düşünülüyor. Dünya’nın içinde bulunduğu Samanyolu Galaksisi de buna bir istisna değil. Varlığı bilinse de ışığı dahi içine çekebilecek kuvvetteki özellikleriyle kara deliklerin görüntülenmesi oldukça zorlu bir süreç ancak 2019 yılında Event Horizon Telescope ile gözlemlenen kara delikten sonra, Samanyolu’ndaki Sagittarius A, görüntülenen ikinci kara delik olmayı başardı.

Kara delik nedir?

Bir kara deliği hayal etmeye çalışmak, görünmezi hayal etmeye çalışmaktır. Kara delikler, tespit edebileceğimiz hiçbir radyasyon yaymaz. Maddenin çok küçük bir alana sıkıştırılması, kara deliklerde yer çekimi oldukça yüksek yapar. Böylesi bir kuvvet, genellikle bir yıldız ölürken ortaya çıkar ve Dünya’nın meydana geliş hikayesi de buna oldukça benzerdir. Kara delikler kadar yoğunlar ki, evrendeki en hızlı bilinen şey olan ışık bile, buradaki yer çekiminden kaçamaz.

Kara delik, uzayda yerçekiminin ışığın bile dışarı çıkamayacağı kadar çok çektiği bir yerdir. Hiçbir ışık dışarı çıkamadığı için insanlar kara delikler görünmezdiler. Özel aletlere sahip uzay teleskopları, kara deliklerin bulunmasına yardımcı olabilir. Kara deliklere çok yakın olan yıldızların diğer yıldızlardan nasıl farklı davrandığını görmekle yapılan ölçümler, kara deliğin varlığına işaret edebilir.

Sagittarius A görüntülendi!

Bilim insanları her galaksinin kara deliklere sahip olduğunu düşünür ve Samanyolu da bir istisna değildir. Yine de en yakınımızdaki kara deliği görüntülemek en kolayı olmadı. Görüntülnen ilk kara delik Sagittarius A’dan çok daha büyük ve uzak olan M87 idi. 2019 yılında görüntülenen kara delik M87*, aktif bir galaktik çekirdeğe sahiptir ve bu, kara deliğin içine çekilen devasa bir toz ve gaz diski ile çevrili olduğu anlamına gelir. Yüksek sürtünme ve yerçekimi bu malzemeyi ısıtır, böylece parlar. Kara deliğin gölgesinin parlayan malzemenin merkezinde olduğu M87* resminde görünen şey budur. Sagittarius A* ise daha yakın olmasına rağmen hiçbir yerde o kadar aktif olmaması ve Samanyolu’nun tozla kaplı olması sebebiyle daha zor görüntülenebildi. Bilim adamları daha önce, kara deliğin kendisine ait bir yığılma diski olan Sgr A*'nın yörüngesinde dönen bir gaz bulutu tespit etmişti, ancak soğuk ve çok daha zayıf bir şekilde parlıyordu. Kara deliklerin çevresindeki gaz, hem Sgr A* hem de M87* çevresinde aynı hızda, neredeyse ışık kadar hızlı, hareket ediyor ancak gazın daha büyük olan M87*'nin yörüngesinde dönmesi günler veya haftalar aldığı halde, çok daha küçük olan Sgr A*'da bir yörüngeyi yalnızca dakikalar içinde tamamlıyor. Bu, Sgr A* çevresindeki gazın parlaklığının ve düzeninin hızla değiştiği anlamına geliyor.

Bu zorlukların üstesinden gelmek için Event Horizon Teleskobu, dünyanın dört bir yanından sekiz teleskopu birleştirdi ve bunlar, esasen Dünya boyutunda bir teleskopta muhteşem çözünürlükte birlikte çalıştı. 2017'deki bir gözlem kampanyası sırasında çok sayıda görüntü çekildi ve altı terabayt veri üretildi. Bu verilerin işlenmesi ve analiz edilmesi içinse yıllar gerekiyordu ve nihayet, 12 Mayıs 2022 tarihinde Arizona Üniversitesi’nde çalışan Astrofizik Profesörü Feryal Özel, Dünya’ya Saggitarius A’yı tanıttı.

‘Galaksinin merkezindeki nazik dev’ olarak tanıtılına kara delik, bilim kurgu filmlerini hatırlatsa da aslında bilim dünyasının bir süredir haberdar olduğu bir şeydi. Yine de gelişmeler, birçok konuda heyecan ve merak uyandırmaya devam ediyor.

Referans:

“What Is a Black Hole?” Şuradan alındı: https://www.nasa.gov/audience/forstudents/k-4/stories/nasa-knows/what-is-a-black-hole-k4.html

Michelle Starr. “BREAKING: We Have The First-Ever Image of The Black Hole at The Center of The Milky Way”. Şuradan alındı: https://www.sciencealert.com/live-scientists-reveal-groundbreaking-results-from-event-horizon-telescope

Brian Koberlein. “We May Have Caught a Supermassive Black Hole Flipping Its Entire Magnetic Field” Şuradan alındı: https://www.sciencealert.com/a-supermassive-black-hole-just-flipped-its-entire-magnetic-field

Samanyolu avcılarının çektiği mükemmel kareler...

Gökyüzünün bu kadar harika görünebileceğini kim bilebilirdi ki?

23

Instagram'da @milkywaychasers kullanıcı adıyla ulaşabileceğiniz hesap sizi büyüleyecek...

Farklı kullanıcıların çektiği samanyolu fotoğraflarını derleyen hesaptaki fotoğrafların bazıları...