Doğumsal bir hastalık olan çarpık ayak, kabaca her bin çocuktan birinde gelişen bir sorun. Çarpık ayak bazı bebeklerde tek ayakta görülürken, bazılarında ise çift taraflı olarak ortaya çıkıyor. Tek ayak çarpık olduğunda bir ayak karşı bacağa dönük duruyor. Her iki ayak da etkilenmişse bu durumda ayaklar birbirlerine dönük şekilde bakıyor. Erkeklerde kızlara oranla iki kat daha sık görülüyor, ancak bunun nedeni bilinmiyor. Çarpık ayak sorununa erken dönemde müdahale edildiğinde fonksiyonel olarak normale çok yakın ayaklar elde edilebiliyor. Geç kalındığında ise alçıyla düzeltme daha uzun ve zahmetli oluyor, bazı bebeklerde ilave ameliyatlar gerekebiliyor. Tedavi edilmediği takdirde kemiklerde şekil bozukluğu gelişebiliyor, ameliyatlar daha zorlaşabiliyor.

Acıbadem Üniversitesi Atakent Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Salih Marangoz erken tedaviye başlamak için en ideal zamanın doğum sonrasındaki 7. gün – 15. gün arası olduğunu belirtiyor.

Çarpık ayak nedenleri nelerdir?

Çarpık ayağın kesin nedeni bilinmemekle birlikte, çok farklı ihtimaller öne sürülüyor. Eskiden anne karnı içerisinde sıkışma nedeniyle geliştiği sanılıyordu ancak artık öyle olmadığı biliniyor. Olası nedenler arasında nörolojik, damarsal ya da bağ dokusunu ilgilendiren sorunlar belirtiliyor. Çarpık ayağın yüzde 25’i ise kalıtımsal nedenlerden kaynaklanıyor. Çoğu bebekte kalıtımsal olmayan bir genetik durumun söz konusu olduğuna işaret eden araştırmalar da mevcut.

Çarpık ayak hastalığı nasıl tespit edilir?

Çarpık ayak günümüzde genellikle bebek anne karnındayken 16. haftadan itibaren yapılan ayrıntılı ultrasonda tespit edilebiliyor. Problemin anne karnındayken anlaşılması, doğum sonrasında yapılacak olan tedaviler hakkında önceden araştırma yapılabilmesine imkân sağlıyor. Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Salih Marangoz, çarpık ayakların ultrason muayenesinde çok nadiren gözden kaçabildiğini söyleyerek “Böyle bir durumda doğum sonrasında sağlık personeli veya aile tarafından kolaylıkla anlaşılabiliyor. Çarpık ayağı normal bir ayaktan veya ayağın hafif içe dönük olduğu durumlardan ayırt eden en temel özelliği ise ayağın gaza basma yönünün tersi yöndeki esnekliğinde azalma görülmesi veya ayağın yukarı doğru hiç esnetilememesi” diye vurguluyor.

Çarpık ayak nasıl düzeltilir? Çarpık ayak tedavisi nasıldır?

Özellikle yenidoğan döneminde çarpık ayak probleminin güncel tedavisi Ponseti tekniğine uygun yapılan alçı tedavisidir. Doğuştan çarpık ayak sorununun tedavisi için en ideal zaman doğum sonrasındaki ortalama 10. gün civarı oluyor. Ayağı esneten haftalık düzeltici alçı tedavisiyle ayağa şekil veriliyor. Ardından bu şeklin korunması için diz bükük bir şekilde, özel bir teknikle, kasıklara kadar alçı uygulanıyor. Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Salih Marangoz alçı tedavisine çocuğun ayağında gözle görülür bir şekilde düzelme olana kadar devam edildiğini belirterek sözlerine şöyle devam ediyor: “Bu tedavi de ortalama 4 - 6 hafta arasında tamamlanıyor. Alçı tedavisinin bitiminde ayağın arka kısmından topuk gevşetme olarak da bilinen aşil tendonunun kesilerek uzatılması işlemini (aşilotomi) yapmak da gerekebiliyor. Bu işlem göreceli olarak kolay atlatılan ve tedavinin bir sonraki aşamasına geçmeyi sağlayan bir basamak. İşlem sonrasında 3 hafta süreyle alçı tedavisi yapılıyor. Ardından, ayakları düzeltilmiş ve omuz hizasında açık pozisyonda tutan, arası demirli ayakkabı olarak da bilinen ortez kullanılıyor”.

Ortez tedavisinde sabır önemli

Ortez tedavisine geçildikten sonra, ortezin ideal olarak 3 ay süreyle, günde 23 saat takılması gerekiyor. Doç. Dr. Salih Marangoz bu süreyi tamamladıktan sonra günlük ortez giyme saatinin azaltıldığını belirterek, şöyle devam etti: “Bu, hem çocuğun emekleme ve gündüz yaptığı diğer aktivitelerini kısıtlamamak, hem de ayağı serbest bırakarak gelişimini iyi yönde etkilemesi için gerekli bir durum. Sonrasında ortalama 4 yaşına kadar geceleri ve eğer uyuyorsa gündüz uykularında ortez kullanılıyor. Çarpık ayaklarda nüksün en önemli nedeni ortezlerin düzenli olarak kullanılamaması olmasına rağmen, tedavi harfiyen yerine getirilse bile çocukların az bir kısmında nüks yaşanabiliyor.”

Bebeğinizin ilk ayakkabısı neden önemli?

Üsküdar Üniversitesi NPİstanbul Beyin Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Dr. Abdullah Şarlak, çocukların ayak sağlığının gelişimleri için önemli olduğunu söyledi.

Çocuklarda karşılaşılan ayak sorunlarına erken müdahale edilmesi gerektiğini ifade eden Dr. Abdullah Şarlak, düz tabanlığın genellikle çocuklarda sık rastlanan bir durum olduğunu ifade etti. Dr. Abdullah Şarlak, düz tabanla ilgili şu bilgileri verdi: “Çocukların ayak tabanları genellikle düz görünür. Ayak taban kavisini yapan kasların güçsüzlüğü ve ayak tabanının yağ dokusu fazlalığı bu görüntüye neden olur. Bu fizyolojik (doğal) durum olarak değerlendirilmekte olup bir hastalık değildir. Tedavi gerektirmez. Günümüzde tabanlık kullanılması yapılmamaktadır. Genelde 2-3 yaşta yağ yastığının azalması ile normal taban görünümü oluşur.”

Tabanlık ağrıları azaltıyor, tedavi etmiyor

Tabanlık uygulamasının küçük yaşta kullanılmadığını ancak 8-10 yaşında yürürken ağrısı olan deformiteli çocuklarda kullanılabileceğini ifade eden Şarlak “Bu kullanım ile hastalık tedavi edilemez. Sadece çocuğun ayak ağrısı azalır ve rahat yürüyebilir. Düz taban ameliyatı ancak ileri deformitelerde nadir olarak yapılır” dedi.

İlk ayakkabı doğru seçilmeli

İlk ayakkabı seçiminin önemini vurgulayan Dr. Abdullah Şarlak “Yürümeye başlayan çocukta deri malzemeden yapılmış, yumuşak tabanlı, esnek yapıda, tabanı kaymayan, önü geniş ve yuvarlak ayakkabılar kullanılmalı. Hafif ve rahat ayakkabılar seçilmelidir” uyarısında bulundu.

“Çarpık ayak” erkek bebeklerde daha sık görülüyor

Çocuklarda görülen bir başka ayak sağlığı problemlerinden birinin çarpık ayak olduğunu ifade eden Dr. Abdullah Şarlak “Yeni doğanların yüzde 0,1 görülen; erken teşhis ve tedavi gerektiren bir hastalıktır. Erkek bebeklerde 2- 3 kat sıktır. Ayaklar içeri ve aşağı bakar. Düzeltilip bırakınca tekrar eski halini alır. İlk 1 hafta öncelikle egzersiz ve germe uygulanır. 1 haftalık bebekler,5-6 hafta sürecek haftalık alçı programına alınır. Genelde ameliyat gerektirmeden düzelebilir. Ancak 2-3 yaşına kadar özel ayakkabılar (cihaz) kullanılır” diye konuştu.

“İçe basma” kendiliğinden düzelebilir

İçe basmanın da bazı bebeklerde görüldüğünü ifade eden Dr. Abdullah Şarlak “Ayakların düz karşıya bakması gerekirken, içeri bakmasıdır. Yürürken ve basarken belirginleşir. 2 yaşa gelince kendiliğinden düzelir. Ayakkabı ve alçı tedavisi gerektirmez. Eğer 7-8 yaşa doğru düzelmez ise tabanlık düşünülebilir” dedi.

Parmak ucu yürüme uzun sürüyorsa dikkat!

Yeni yürüyen bir çocukta parmak ucunda yürümenin çoğunlukla normal olduğunu ifade eden Dr. Abdullah Şarlak “Bu durum kısa sürede normale döner ancak 2-3 yaşında topuğunun yere basamaması bir problemdir. Bu durumda tendon uzatma ameliyatları, nedene yönelik müdahaleler uygundur” diye konuştu.