Değerimizi derinlerde, iliklerimize kadar hissetmek ve ona gerçekten inanmak zor olabilir. Çocukken, değerimizi sorgusuz sualsiz kabul ederdik. Sürekli olarak yeterli olup olmadığımızı düşünmezdik. Ancak büyüdükçe, bu temel inancı sorgulamaya başladık ve şu soruyu sormaya başladık: Gerçekten değerli miyim?

Değeri dış dünyada aramak

Toplum bize, değerimizin kazanılması, hak edilmesi veya kanıtlanması gereken bir şey olduğunu öğretti. Hayatımızın her alanında—işimizde, aile yaşantımızda, hobilerimizde ve hatta kişisel gelişimimizde—olağanüstü olmamız bekleniyor. Birçoğumuz, kendimizi dış faktörlere göre değerlendiriyoruz. Değerimizi iş unvanlarımıza, notlarımıza, başarılarımıza, banka hesabımıza, sahip olduğumuz arkadaş sayısına ve başkalarının hakkımızdaki düşüncelerine bağlıyoruz. Bu, dış onay arayışının bitmek bilmeyen bir döngüsüne dönüşüyor. Ancak ne kadar başarılı olursak olalım, içimizde bir şeyler hep eksik gibi hissediliyor. Sanki hiçbir zaman yeterince iyi olamıyoruz.

Sosyal medya bu mücadeleyi daha da artırdı. Kendi iç dünyamızdaki mücadeleleri, şüpheleri ve güvensizlikleri, başkalarının kusursuz görünen dış dünyalarıyla karşılaştırıyoruz—o dünyalar ki genellikle sadece özenle seçilmiş anlardan oluşan vitrinlerden ibaret.

Yıllarca bu değeri dış dünyada arama tuzağına düştük. Bu eksiklik duygusunun sizi nasıl sürekli kendinizi kanıtlamaya neden oldu. Ne kadar akademik derece alırsanız alın ya da ne kadar büyük hedeflere ulaşırsanız ulaşın asla tatmin olmadığınızı fark edersiniz. Hayatınız ise, en başından beri yeterli olduğunuzu fark ettiğinizde değişir. Artık kimseye bir şey kanıtlamak zorunda değilsiniz—özellikle de bir zamanlar sizi yetersiz hissettiren ya da size yeterli olmadığınızı söyleyen insanlara. Kendi değerinizi görmeye ve ona inanmaya başladığınızda, işte o zaman gerçekten tatmin olursunuz. Değerinizi kazanmak için çabalamayı bıraktığınızda, gücünüzü geri kazanır ve kendi hikayenizi yazmaya başlarsınız.

Dış dünyadan içsel uyum bekleme tuzağına düşmek kolaydır—sanki dış dünyada elde edeceğimiz bir şey tüm sorunlarımızı çözecek ve bizi tamamlayacakmış gibi gelir. Ancak gerçek şu ki, ihtiyacınız olmayan hiçbir şey size asla yetmeyecektir.

Koşullu ve gerçek benlik değeri

Değerimizi dış dünyaya bağımlı hale getirdiğimizde, iç dünyamız karmaşık bir hale gelir. Başkalarının görüşleri, kendimizi değerlendirdiğimiz bir ölçüt haline gelir, ancak bu görüşler sürekli değişir ve çoğu zaman acımasızdır.

Dr. Gabor Maté, 'koşullu özgüven' ve gerçek özgüven' kavramlarını ele alır. Koşullu özgüven veya koşullu öz-değer, dış faktörlere ve onaylanmaya dayanır—maddi varlıklar, takipçi sayısı, beğeniler ve başkalarının takdiri gibi. Bu dış dünyaya bağımlılık nedeniyle, kişinin öz-değeri gelip geçici olabilir ve kolayca sarsılabilir. Öte yandan, gerçek özgüven ise sabittir. Dış dünyada ne olursa olsun değişmeyen, sağlam bir temel üzerine kurulu bir değer hissidir.

Değerli hissetmek için dış dünyada bir şeyler aramanıza gerek yok. Siz, zaten olduğunuz gibi değerlisiniz. Maté, bu farkındalığa ulaşmayı, 'doğuştan gelen bütünlüğümüze geri dönmek' olarak adlandırır.

Kendine değer vermeyi yeniden kazanmak

Kendi değerimizi nasıl algıladığımız, dünyada nasıl düşündüğümüzü, hissettiğimizi ve hareket ettiğimizi şekillendirir. Bu, iyi oluşumuzu ve dayanıklılığımızı etkiler. Değeriniz, keşfedilmesi ve yeniden sahip çıkılması gereken bir şeydir. Siz, yalnızca var olduğunuz için değerlisiniz.

İşte öz-değerinizi geliştirmenize ve derinleştirmenize yardımcı olabilecek birkaç öneri:

• Değerinizi neye bağladığınızı gözden geçirin – Hayatınız boyunca, öz-değerinizi belirleyen belli alanlar olabilir. Onu dış başarılarınızla, görünüşünüzle ya da başkalarının onayıyla mı ilişkilendirdiniz? Dış dünyadan onay beklediğiniz anları fark edin ve bunun sizin için neden önemli olduğunu sorgulayın. Kalıplarınızı merak edin ve unutmayın ki, dış dünyadaki hiçbir şey sizin öz-değerinizi tanımlayamaz. Onlara hak ettiklerinden fazla güç vermeyin.

• İçsel konuşmanızı onarın – “Yeterli değilim” diyen iç sesinizi fark edin ve ona meydan okuyun. Eğer bu sesi kabul ederseniz, o sizin gerçeğiniz haline gelir. Bunun yerine, bu inancın nereden geldiğini ve gerçekten doğru olup olmadığını sorgulayın. Gerçekten bir dayanağı var mı, yoksa sadece bir his mi? Bu inancı çürütecek kanıtlar bulun ve daha destekleyici bir anlatı oluşturun. “Ben yeterli değilim” yerine, “Ben olduğum gibi yeterliyim ve sürekli gelişiyorum” diyerek kendinizi destekleyin. İç sesiniz önemlidir—onu nazik bir hale getirin.

• Kim olduğunuzu ve kim olmadığınızı bilin – Kendinizi tanımak, güçlü yönlerinizi ve gelişim alanlarınızı anlamak, size özgün bir şekilde var olma gücü verir. Kendinizi tanımlamak için kullandığınız veya size yakıştırılan etiketleri gözden geçirin. Bu etiketleri şefkatle değerlendirin ve size artık hizmet etmeyenleri bırakın.

• Kendi iyiliğinize öncelik verin – Pek çok insan kendine bakmakta zorlanır, çünkü kendini değerli hissetmez. Ancak, gerçekten değer verdiğiniz bir şeye nasıl davranırsınız? Ona iyi bakarsınız. Kendinize iyi bakmak için herhangi bir şeyi hak etmeniz gerekmiyor—zaten buna layıksınız. Zihninize, kalbinize ve bedeninize iyi gelecek alışkanlıklar geliştirin.

• Çelişkili gibi görünen iki gerçeği bir arada kabul edin – Hem gelişmekte olan bir insan olabilir hem de sevgiye ve saygıya layık olabilirsiniz. Hata yapabilirsiniz ama yine de değerli olabilirsiniz. Mükemmel olmamanız, yeterli olmadığınız anlamına gelmez. Aynı anda iki gerçek de var olabilir.

Hepimiz, içinde bulunduğumuz koşullar, elimizdeki bilgi ve sahip olduğumuz araçlarla elimizden gelenin en iyisini yapıyoruz. Değeriniz, peşinde koşmanız gereken bir şey değil—o zaten hep sizinleydi. Burada, şu anda var olduğunuz için, değeriniz zaten tam ve eksiksizdir. Ve eğer nazik bir hatırlatmaya ihtiyacınız olursa, siz şu anda olduğunuz gibi yeterlisiniz ve bir sonraki anda da yeterli olacaksınız. Siz, her zaman yeterliydiniz.

Kaynak: Robyne Hanley-Dafoe. "Letting Go of the Chase and Reclaiming Your Self-Worth". Şuradan alındı: https://www.psychologytoday.com/us/blog/everyday-resilience/202503/letting-go-of-the-chase-and-reclaiming-your-self-worth. (19.03.2025).