Yaşamın her döneminde önemli olan beslenme, özellikle bebeklik döneminde ayrı bir önem taşıyor. Demir alımı için, doğumdan 2 yaşın sonuna kadar devam eden dönem, yaşama sağlıklı başlangıç için en kritik dönem. Sağlıklı, güçlü, dinç bir vücuda sahip olmak bazen bizim için zor olabilir. Hızlı yaşam temposu, günlük koşuşturmalar beslenmemizi bazen engelleyebilir. Bu gücün en büyük kaynağıysa demir. Kadıköy Şifa Suadiye Polikliniği Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Günay Ermergen ve Suadiye Memorial Tıp Merkezi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Selase Koç Sansar çocuklarda demir eksikliği ve tedavisi hakkında bilgi verdi.

Beslenmeniz değişiyor

Sağlıksız beslenmeden çocuklarımız da artık payını alıyor. Araştırmalar çocuklarda genetik özellikleri katmazsak, anne-babaların çocuklarına yedirdikleri besinlerde yeterli derecede vitamin, demir ve protein olmadığını gösteriyor. Özellikle bebeklikten çocukluğa olan geçiş döneminde çocuklarımızın vücut yapısı beslenmelerinden dolayı etkilenir. Uzmanlar da bu dönemde çocuklarımıza diyet verebilir. Çocuklarımızın beslenme düzeninde yaptığımız hatalar, öncelikle onun fiziksel ya da zihinsel gelişimini etkiler.

Kötü beslenme, uzun süreli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına yol açabilir. Bebeğiniz için en yararlı besin maddesinin anne sütü, büyümesinin gözle görülür olduğu 6. aydan itibaren de en önemli desteğin demir olduğunu unutmayın. Şimdi, demirin ve sevimli bebeğinizi gelişimine ne gibi katkıları olduğuna ayrıntılı bir şekilde bakalım... Emzirme dönemi ve sonrasında nasıl beslenmesi gerektiğini inceleyelim.

6 aylıkken demiri eskik etmeyin

Yenidoğan ve 3 aylık süt çocuğu dönemi en hızlı fiziksel büyüme dönemi olmasından dolayı, demir gereksiniminin en çok olduğu çağ. Yeni doğan bebek yalnızca 250 mg demirle dünyaya gelir. Bu miktar onun ancak ilk 6 ay gereksinimlerini karşılayabilir ve bundan sonra dışarıdan demir alınmazsa demir eksikliği anemisi başlar. Özellikle bitkisel kaynaklı besinlerin demir içerikleri 6-24 aylık dönemde bebeğin gereksinimlerini karşılayamaz. Hayvansal kökenli besinlerde, bitkisel besinlerdekine göre daha çok demir bulunur ve daha yüksek oranda emilir. Bu nedenle bebeklere 6 aydan itibaren demir takviyesine başlanması gerekir. Çocuğunuzun hızla büyüme gösterdiği dönemlerde veya hamilelik döneminizde, demire olan ihtiyacınız artabilir. Böyle zamanlarda, demir takviyesi alabilirsiniz, ancak bu konuda aşırıya kaçmamaya dikkat edin. Unutmayın, anemisi olan gebelerde erken doğum oranının iki katına dek arttığı gözlenmiştir. Her zamanki gibi demir alımında da en iyi yol doktorunuza danışmak.

Kimler risk taşıyor?

Prematüreler, düşük doğum ağırlıklı bebekler, anne sütüyle beslenemeyen bebekler, 6 aydan uzun süre tek başına anne sütü alanlar, 1 yaşından önce inek sütüyle beslenenler, demir içeriği düşük yiyeceklerle beslenenler, sık enfeksiyon geçiren bebekler demir eksikliği anemisi için risk oluşturur. Genellikle demir eksikliği olan bebeklerde aynı durumlar görülür. Bebeğinizin demir eksikliği olduğunu nasıl anlayabilirsiniz?

Bebek huzursuz, iştahsız olabilir. Bazen çok uyuklar bazen de uykusuzluk çeker. Çoğu zaman büyümesi ve gelişmesi duraklama gösterir. İşte bu yüzden 4-6 ay sürecinden başlayarak demir desteği gerekir. 1 yaş altı demir desteği verilmesinin gelişimsel ve davranışsal yararları gözlenmiş. Sütünüz tek başına çocuğunuzun yaşamının ilk 6 ayını karşılar. Çocuğunuzun 6 ayı geçtiyse artık ek gıdalara ve demire de gerek var demektir.

Gelişimi yüzde yüz etkiliyor

Demir eksikliği, başlangıçta hiç belirti vermeyebilir ya da solukluk, halsizlik gibi çok belirgin olmayan bulgularla ortaya çıkabilir. Ancak demir eksikliğinin ağırlaşmasıyla birlikte başta kansızlık olmak üzere, birçok problemi de beraberinde getirir. Bebeğin hızla büyüdüğü ilk 6 aylık dönemde demir eksikliği olursa bağışıklık sisteminin normal olarak çalışamaması ve buna bağlı enfeksiyon hastalıklarına yatkınlık olabilir. Miniğinizin sindirim sisteminde aksamalar olacağından huzursuz olacak ve kendisini rahatsız hissedecektir. Eğer beslenmesinden demir eksik olursa kilo alışı, boy uzaması olumsuz etkilenir, algıda güçlük ve dikkat bozukluğu yaşanır. Yani bebeğinizde büyüme geriliği meydana gelir.

Buz ya da toprak yiyorsa

Çocukların büyük kısmı ilk 2 yaşta çok süt tükettiği için 6-24 ayda demir eksikliğine sık rastlanabilir. Demir emilimini engelleyen gıdaların fazla alımı da eksikliği tetikler. Demir eksikliği olan çocuklar buz, kum ya da toprak gibi değişik maddeler yiyebilirler. Çocuğunuzu gözlemleyin. Hızlı beyin büyümesinin ve becerilerin kazanıldığı süt çocukluğu döneminde demir eksikliği zeka düzeyinde kalıcı düşüklüğe neden olabilir. Bu yüzden ilk 6 ayda tercihen sütünüzle, anne sütü yoksa demir katkılı formül mamalarla bebeğinizi besleyin. Prematüre veya yetersiz demir alan bebeğiniz varsa günlük 2-4 mg/kg demir takviyesi yapmanız gelişimini olumlu etkileyecektir.

Gıdaların etkisi büyük

Sağlam çocuk takibinde her 6 aylık bebeğe 1 mg/kg gün şeklinde demir takviyesi yapılmasında fayda var. Beraberinde demirden zengin et, yumurta, meyveler, karaciğer, yeşil yapraklı sebzeler, kuruyemiş ve kaşık mamaları takviyesini bebeğinizin ayına göre diyete ekleyebilirsiniz. Demir emilimini kolaylaştıran limon, mandalina, portakalı bol miktarda verin. Demiri yüksek besinlerle vermeye gayret gösterin. Çocuğunuzun, besinlerden aldığı demirin, bağırsaklarında etkili bir şekilde emilimini artırmak için ona, turunçgillerden bir meyve suyu içirebilirsiniz. Sütün ve çayın demir emilimini azalttığını unutmayın. Bebeğinizin beslenme düzeni iyi bile olsa 1 yaşına geldiğinde kan sayımını yaptırın. Bebek cilt rengi her zaman kansızlık konusunda tam bilgi vermeyebilir.

“Demir gibi Türkiye!”

Demir konusunda çocuğunuzda sıkıntı olduğunu düşünüyor ya da sadece kontrol amaçlı olsun diyorsanız çevrenizdeki en yakın sağlık kuruluşuna gidin. Sağlık Bakanlığı’nın çocuklarda demir eksikliğinin önlenmesi için başlattığı “Demir Gibi Türkiye” kampanyası kapsamında sağlık ocaklarında 5. aydan itibaren 1.5 yaşına kadar koruyucu sağlık hizmeti olarak çocuğunuza demir damlası veriliyor.

Ekonomik sorunlar da kansızlık nedeni

Suadiye Memorial Tıp Merkezi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Selase Koç Sansar, Dünya Sağlık Örgütü’nün demir eksikliğinin önlenmesi için 2 yaş altında günde 12,5 mg demir alımını önerdiğini belirtiyor. Demir eksikliğine bağlı kansızlık çocukluk ve süt çocukluğu döneminde en sık görülen kan hastalığı. Her sosyoekonomik koşulda görülmesine rağmen düzey düştükçe kansızlık artar. Birçok çalışma Türkiye’de demir eksikliğinin çok yaygın olduğunu göstermiştir. Ekonomik sorunlar kadar yanlış beslenme alışkanlığının da payı var. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, düşük gelir düzeylerine sahip bireylerde demir, iyot, vitamin A ve D, çinko eksikliği görülme olasılığı çok yüksek. Demir, vitamin A ve çinko eksikliklerinin tüm dünyada çocuk ölümlerinin üçte ikisinin altta yatan nedeni olduğu bildirilir.