2022 Oscar Törenleri’ne damga vuran bir olay yaşandı. 27 Mart’ta düzenlenen 2022 Oscar törenlerinde oyuncu Will Smith, eşiyle ilgili olarak sahnede bulunan sunucu Chris Rock’ın yaptığı şaka üzerine Rock’a tokatla karşılık verdi.

Will Smith’in rahatsız olduğu G.I. Jane şakası

Will Smith'in eşi Jada Pinkett Smith'in saçkıran hastalığı dolayısıyla dökülen saçlarına gönderme yapan Chris Rock, "Jada seni seviyorum, G.I. Joe 2 yakında, sabırsızlıkla görmeyi bekliyorum" şeklinde espri yaptı. Bu ifadelerin, Demi Moore’un başrolünü oynadığı “GI Jane” filmiyle bilinen GI karakterlerini işaret etmesi, saçkıran rahatsızlığı dolayısıyla saçlarını kazıtan Jada Pinkett Smith ve eşi Will Smith tarafından hoş karşılanmadı. Şakanın devam etmesi üzerine Will Smith sahneye çıkıp “Karımın adını ağzına alma!” diyerek Chris Rock’a tokat attı.

Demi Moore’un 1997 yılında başrolünü oynadığı G.I. Jane adlı film, Türkiye’de “Jane’in Zaferi” adıyla gösterime girmişti. Ridley Scott tarafından yönetilen film, özel harekât eğitimi alan ilk kadın askerin kurgusal hikayesini anlatıyordu. Chris Rock’ın yaptığı G.I. Jane şakası, Jada Pinkett Smith’in saçlarını kazıtmış görünümüyle G.I. Joe filminin ikincisinde oynayabileceğini ima ediyordu.

Olayın ardından Kral Richard filmindeki oyunculuğuyla "En İyi Aktör" ödülünü alan Will Smith, ödülü için sahneye çıktığında "Akademi'den özür dilemek istiyorum, aday arkadaşlarımdan özür dilemek istiyorum. Bu güzel bir an" diyerek konuşma yaptı ancak özründe Chris Rock’a yer vermedi. Tören sonrasında Akademi Yönetimi, sahnede yaşanan olayla ilgili olarak "Akademi şiddeti hiçbir şeklini tasvip etmez." şeklinde bir tweet attı ve sonrasında da kınama mesajı yayınladı.

Oscar alan filmler ve oyuncular... Kimler Oscar aldı? Hangi film Oscar aldı? 2022 Oscar Ödülleri'nin sahipleri...

Body shaming yapmak ne demek?

Jada Pinkett Smith, Will Smith ve Chris Rock arasında geçen olayın ardından “Body shaming nedir? Body shaming yapmak ne demek?” soruları gündeme geldi. Body Shaming, Türkçe’ye “beden aşağılama” olarak çevriliyor. "Vücuduyla ilgili aşağılama", "Bedeninden dolayı aşağılama ve alay etme" gibi anlamlar içeriyor. Cambridge Sözlüğü, ifadeyi “fiziksel görünümün bazı yönleri nedeniyle kendinizi veya başkalarını eleştirmek” olarak açıklıyor. Toplumun belirlediği güzellik standartları üzerinden, bu standartlara uymayan özelliklere sahip kişilerin bedenlerini aşağılama eylemi olarak tanımlanıyor. Toplumun belirlediği güzellik standartlarının ise aslında toplum tarafından değil, moda ve güzellik endüstrisi tarafından belirlendiği ve benimsetildiği bazılarınca vurgulanıyor.

Bir kişinin vücudu hakkında olumsuz şeyler söyleme eylemi olan “Body shaming” ya da Türkçesiyle beden aşağılama birçok şekilde yapılabiliyor. En yaygın hali, kişinin beden kilosuna yönelik aşağılamalar olarak görülüyor. Bir kişinin boyu, yaşı, saç modeli veya saçının olup olmaması, kıyafetleri veya algılanan çekicilik düzeyi hakkında body shaming yapılabiliyor. Fiziksel özellikler hakkında uygunsuz ve olumsuz yorumlar açık veya dolaylı şekillerde yapılabiliyor.

Body shaming her yerde rastlanabilen bir davranış. Televizyon programlarında, filmlerde, arkadaşlar arasındaki sohbetlerde, internette ve sosyal medyada yapılan birçok yorum body shaming içeriyor. Komedi unsuru olarak gösterilerde kullanıldığı görülüyor. Body shaming bir cezalandırma yolu olarak da kullanılıyor.

Will Smith ve Eşi Jada Smith

Beden üzerinden utandırma depresyon sebebi

Beden utandırma sadece başkaları üzerinden yapılmıyor. Kişi, toplumun benimsediği güzellik standartlarının etkisiyle kendi üzerinde de body shaming yapabiliyor. Kendi bedeninden utanmak yeme bozuklukları, depresyon, anksiyete, düşük özgüven ve vücut dismorfisi gibi zihinsel sağlık sorunlarına ve ayrıca kişinin vücudundan genel olarak nefret etme duygusuna yol açabiliyor.

Toplumda beden aşağılamanın geldiği nokta, Londra belediye başkanı Sadiq Khan’ı da rahatsız etmişti. Khan; metroda, otobüs duraklarında ve sokak tabelalarında vücut güven sorunlarına neden olabilecek reklamların yayınlamasına artık izin verilmeyeceğini duyurmuş ve şöyle demişti: "İki genç kızın babası olarak bu tür reklamlardan son derece endişeliyim. Bu tarz reklamlar insanları, özellikle kadınları küçük düşürebilir ve vücutlarından utanmalarına neden olabilir. Artık sona erdirme zamanı geldi.”

Modellerin gerçekçi olmayan vücut görüntülerini içeren reklamlar bir süredir tartışma konusuydu. Bu konuda adım atan kozmetik ve hatta oyuncak markaları alışılagelmiş güzellik standartlarının dışında modeller kullanarak standartları kırmaya yeşil ışık yaksa da body shaming’in en çok kadınların maruz kalması halen göze çarpıyor. Şarkıcı Kelly Clarkson hakkında bir süre pizzadan uzak durması gerektiğini söyleyen bir TV sunucusu, hamile Kim Kardashian’ın balinaya benzetildiği fotoğrafın sosyal medyada viral olması ve benzer onlarca örnek bulunuyor.

Yıllar içinde gelişen beden aşağılama kültürü

Mevcut toplumumuzda, birçok insan ince bedenlerin doğası gereği büyük bedenlerden daha iyi ve daha sağlıklı olduğunu düşünüyor. Ancak tarihsel olarak, bu her zaman böyle değildi. Özellikle 1800'lerden önceki tabloları ve portreler akla geldiğinde, günümüzdeki beden ölçülerinden çok daha farklı standartlara övgüler göze çarpıyor. Bunun sebebi de fazla kiloların, o kişinin yiyeceğe erişiminin olduğunun işareti olmasıydı. Başka bir deyişle kilolu olmak zengin olmayı, zayıflık ise yoksulluğu temsil ediyordu. Bu da ağır bedenlere daha fazla saygı duyulması anlamına geliyordu.

Yazar Amy Erdman Farrell, "Fat Shame: Stigma and the Fat Body in American Culture" adlı kitabında, ilk diyet kitaplarının yayınlandığı on dokuzuncu yüzyılın ortalarında İngiltere'de, toplumun küçük şekillerin tercih etmesine doğru olan geçişin izlerini sürüyor. Yazar, diyetlere ve genel olarak bedenlere odaklanmanın kadınlar etrafında toplandığını kaydediyor. Yazar Sabrina Strings ise "Fearing the Black Body: The Racial Origins of Fat Phobia" adlı kitabında şişmanfobinin sömürgecilik ve ırktan kaynaklandığını söylüyor.

Body Shaming türleri

Beden utandırma kavramı çoğunlukla vücut büyüklüğü ile ilgili gibi görünse de kişinin vücudunun herhangi bir yönü hakkında olumsuz yorumların tümü beden utandırmaya giriyor.

Body shaming / beden utandırma kavramının derinliğine inildikçe aslında sadece aşağılayıcı yorumların yüzeyinde güzellik standartları görünse de konunun özü kişisel bakım ve sağlığa kadar uzanıyor. Bazı kişiler “Göz zevki” ve “Eleştirme hakkı” gibi gerekçeleri öne sürseler de uzmanlar bunun bir çeşit şiddet olduğunu söylüyor. Peki, body shaming neler üzerinden yapılıyor? İşte beden utandırmanın türleri;

Vücut ağırlığıyla…

İnsanların vücutlarından utanmalarının en yaygın nedenlerinden biri kilolarından kaynaklanmaktadır. Birisi "çok büyük" veya "çok zayıf" olduğu için vücuttan utanıyor olabilir. Bir kişinin "şişman" olması hakkında olumsuz bir şey söylemek vücudunu utandırmaktır. “Biraz kilo versen…” “Kilo verse güzel olurdu” bu yorumlara örnektir. İnce vücutlu olmanın da beden aşağılamaya maruz kalma sebebi olabildiği görülmektedir. “Sıska”, “Yeme bozukluğu varmış gibi görünüyor”, “Hastalıklı gibi görünüyorsun”

Vücut kıllarıyla…

Belirli sağlık sorunları olanlar dışında tüm insanların kollarında, bacaklarında, özel bölgelerinde ve koltuk altlarında kıllar çıkar. Bununla birlikte, birçok insan, kadınların tüm vücut kıllarını almaları gerektiği, aksi takdirde "hanımefendi" olmayacakları fikrine sahiptir.Vücut kıllarını utandırma örnekleri, koltuk altı kılları olan bir kadını "canavarca" olarak adlandırmak veya bir kadına tıraş olması gerektiğini söylemektir.

"Çekici" olup olmamasıyla…

İnsanların çekici olduğu için zorbalığa uğraması veya ayrımcılığa uğraması "oldukça utandırıcı" olarak bilinen, düzenli olarak gerçekleşen bir durum olarak adlandırılıyor. Bundan daha da fazlası, insanlar çekici olmadığı düşünüldüğü için zorbalığa uğruyor ve buna "görünüşçülük" de deniyor. Lookism, fiziksel olarak çekici olmadığı düşünülen veya fiziksel görünümünün toplumsal güzellik fikirlerinin gerisinde kaldığına inanılan insanlara karşı önyargı veya ayrımcılığa verilen isim.

Yediği yiyecek miktarıyla…

Yiyecekleri utandırma genellikle vücut büyüklüğüne göre yapılan bir body shaming türü. Örneğin, birisi bir kişinin ne yiyip yemediği hakkında bir açıklama yaptığında, bu durum 'yemek üzerinden utandırma' olarak kabul edilebiliyor. "Bu kadar yemek senin için fazla değil mi?” cümlesi bir örnek. "Çok şişmanım, bu keki yememeliyim" da eğer sağlık sebebiyle değil, kendi bedenini aşağılayan bir duyguyla söyleniyorsa kendi kendine body shaming yapma örneği...

Giysileriyle…

1980'lerde elastan kıyafetlerle birlikte popüler bir deyiş de yükselişe geçmişti; "Likralı kumaş bir ayrıcalıktır, bir hak değil." Bu, insanların yalnızca kendileri için "doğru" vücut şekline sahip olmaları durumunda likralı giysiler giymeleri gerektiği anlamına geliyordu. Bu, giysilerle beden utandırmanın en iyi örneğidir.

Yaşıyla…

Yaş ayrımcılığı olarak da bilinen yaşı utandırma, yaşları nedeniyle insanlara karşı ayrımcılık veya zorbalık yapmak olarak tanımlanıyor. Genellikle yaşlılara veya yaşlı nüfusa odaklanan bu davranış şekli, "Bu kadar makyaj yapmak için çok yaşlılar" gibi cümlelerle kendini gösteriyor. Ünlülerin makyajsızken ne kadar "kötü" veya "yaşlı" göründüklerini gösteren haberlerde de yaş ayrımcılığına rastlanıyor. Birinin kırışıkları veya gevşek cildi hakkında olumsuz yorumlar yapmak, vücudu utandırmanın başka bir şekli olarak yorumlanıyor.

Saçlarının dokusuyla…

Batı toplumu uzun zamandır ideal olarak şık, parlak, düz saçlara odaklanmış durumda. Bu nedenle, bukleler, kıvrımlar veya diğer dokulara sahip saçlar daha az çekici olarak görülüyor. Buklelerin düzgün görünmesi adeta bir kural olarak sunuluyor. Saçların dokusu üzerinden kişiyi utandırmanın bir örneği, "Saçlarını doğal haliyle kullanman çok cesurca." cümlesidir. Bu bir iltifat gibi görünse de aslında bir hakarettir. Çünkü kişinin saçlarının normal sayılanın dışında olduğunu ve saçlarını doğal haliyle kullanmak dolayısıyla cesur olduğunu ima eder. Bunun yanı sıra kellik, saçların seyrekleşmesi gibi durumlar da en bilinen aşağılama unsurları haline gelmiştir.

Beden utandırma kültürünün bir parçası olmak istemiyorsanız bunlardan kaçının!

Yaşadığınız toplumda veya bağlı olduğunuz alt topluluklarda “beden utandırma” yaygın olabilir ancak bu durum, buna katılmanız gerektiği anlamına gelmez. Beden utandırma davranışlarına girmeme konusunda bilinçli davranmak herkesin zihinsel sağlığı için iyi bir yoldur. Body shaming davranışlarından kaçınmanın ötesine geçerek daha kapsayıcı olmak da daha iyi bir toplum yaşamının önünü açabilir. Kapsayıcı olmak ise şekil ve görünümdeki çeşitliliği kabul etmek ve çeşitliliği kutlamak, boyut veya ağırlık yerine sağlığa odaklanmak ve insan vücudunu olduğu ve yaptığı her şey için takdir etmek anlamına gelir.

Vücut utandırma kültürüne katkıda bulunmayı bırakmanın bazı yolları;

Başkalarının bedenleri hakkında konuşmayı bırakın

• İnsanların başkalarıyla alay etmesi ve vücudunu utandırması sosyal olarak kabul edilebilir olabilir, ancak bu tür sözleri veya eylemleri kabul etmeniz, bunlara katılmanız veya hoşgörü göstermeniz gerekmez. “Bunun sana yapılmasını ister miydin?” sorusuyla araya girerek işe başlayabilirsiniz.

• Bir kişinin vücut kıllarını veya saç dokusu ve boyutları hakkında konuşmaya başladığınızda, kendinizi durdurun. O kişiye söyleyecek güzel bir şey düşünmeye çalışın. Gözünüze çarpan şeyler size olumsuz görünüyorsa, bunu olumlu bir özellik bulmak için bir fırsat olarak kullanabilirsiniz. İşte başka bir kişiye vücudu hakkında olumsuz konuşmadan iltifat etmenin bir yolu: Ona "Gülüşünü seviyorum" deyin.

• Düşüncelerinizi fark edin ve kendi koşullanmanızı, önyargınızı ve/veya yargılarınızı kabul edin.

• Bu kişi hakkında neyi sevdiğinizi, takdir ettiğinizi veya hayran olduğunuzu fark etmek için kasıtlı olarak çaba gösterin (bunlar fiziksel veya fiziksel olmayan özellikler olabilir).

• Kendiniz ve başkaları için saygı, özen ve şefkat geliştirmek ve derinleştirmek için yukarıdaki yöntemleri başkalarıyla ve kendinizle uygulayın.

• Başka bedenleri yargılamadan olduğu gibi kabul etme fikrine yani beden tarafsızlığına kendinizi açın. Bu, kendi bedeniniz ve başkalarının bedenleri için geçerli olabilir. Bedenlerin gerçekleştirebilecekleri olumlu işlevlere odaklanın. Bu tarafsızlığı öğrenmek, kendi bedeninizde daha iyi hissetmenizi sağlayabilir, yemekle ilişkinizi geliştirebilir ve benlik saygınızı artırabilir.

Kendi vücudunuz hakkındaki konuşma şeklinizi değiştirin

• Bizde neyin yanlış olduğuna bu kadar çok vurgu yapılan ve iyileştirilmesi gereken bir kültürde, kendi bedenlerimiz hakkında olumlu konuşmak büyük bir meydan okuma gibi görünebilir. Ancak bunu yapmak sağlıklı bir şeydir ve aynı zamanda diğer insanları da zarar görmekten kurtarır.

• Kendimiz ve bedenlerimiz hakkında olumlu konuşma pratiği yaparak ve kendimiz ve başkaları hakkında sevdiğimiz ve takdir ettiğimiz nitelikleri fark ederek, ilgimizi, şefkatimizi ve başkalarıyla ve kendimizle olan bağımızı derinleştirebiliriz.

• "Bugün kendimi çok şişman hissediyorum" gibi bir yorum yaptığınızda, şişman insanlar hakkında bir yargıda bulunuyorsunuz ve vücutlarının zayıf insanların vücutlarından daha az değerli olduğunu ima ediyorsunuz. Bu, etrafınızdaki herkes için, özellikle de daha büyük olanlar için incitici olabilir.

• Yalnızca kendiniz hakkında olumlu düşünceler düşünmek gerçekçi değildir, ancak duygularınızı başkalarına daha az zarar verecek şekilde ifade edebilirsiniz. Yukarıdaki örnek için, bunun yerine bir arkadaşınıza güvenebilir ve "Pantolonum her zaman olduğu gibi üzerime oturmuyor ve bu beni utandırıyor" diyebilirsiniz. Böylece vücudunuzu utandırmak yerine, ikiniz arasında daha fazla yakınlık ve güven yaratarak sevilen birine açılacaksınız.

• Hayattaki tüm durumlarda olduğu gibi, başkalarının zarar verdiğini gördüğünüzde, bunu yapmak sizin için duygusal ve fiziksel olarak güvenli olması koşuluyla, konuşmak önemlidir.

• Bir başkasına bedeni hakkında, giyimi, yaşı veya bedeni hakkında yorum yapan birini görürseniz, diğer insanların bedenleri hakkında konuşmanın kabalık olduğunu nazikçe onlara bildirebilirsiniz. Ve arkadaşlarınızla veya sevdiklerinizle düzenli olarak oluyorsa, bedenler hakkında iletişim kurma yollarının sizin ve başkaları için her zaman iyi hissetmediğini bilmelerini sağlayarak konuyu daha geniş bir şekilde gündeme getirebilirsiniz.

• Vücut utandırma kültürü, yaşadığınız ortamda yaygın olabilir ancak kendiniz ve başkaları üzerinde farklındalığınızı artırdığınızda bu alışkanlıkların sürmesini durdurmak ve zararlı etkilerini iyileştirmeye yardımcı olmak için işi yapabilirsiniz.

Body shaming’e maruz kalmamak için bunlara dikkat edin!

Başkalarının eylemlerini ve yorumlarını kontrol edemeyiz ama kendimizi bedenden utanmanın kısır döngüsüne girmekten alıkoyabiliriz. İşte body shaming’in sizi etkilemesinin önüne geçmenin yolları;

1. Kendinize uygulamayın

Siz kendinize güvenir ve bunu ortaya koyarsanız, kimse kendince kusur gördüğü özelliklerinizi dile getiremez. Herkesin kendisinde değiştirmek istediği bir şeyler ve kendini güzel hissetmediği zamanlar olabilir. Taşıdığınız özelliklerle barışmaya çalışın ve bunlar için kendinizden utandığınızı fark ettiyseniz asla kendinizi suçlamayın. Kendinizi olduğunuz gibi kabul etmek için birkaç temel adımla başlayın. Örneğin, çevrenizde dış görünüşüne önem veren ve sürekli şikâyet eden insanlar varsa bir süre onlardan uzak durmayı deneyin.

2. Katılmayın

Düzenli olarak vücut utandırma ile karşılaşabilir veya karşılaşmış olabilirsiniz ve muhtemelen farkında bile olmadan katılmaktan suçlu olabilirsiniz. Yapabileceğiniz en iyi şey, olumsuz yorumlar yapmaktan tamamen kaçınmaktır.

Derleyen ve çeviren: Senem Tahmaz

Referanslar:

“What is body shaming and how can it be stopped?” Şuradan alındı: https://www.lifeworkscommunity.com/blog/what-is-body-shaming-and-how-can-it-be-stopped

Arienne Resnick. “What is body shaming?” (2022) Şuradan alındı: https://www.verywellmind.com/what-is-body-shaming-5202216