Ne yazık ki yılın her günü bir cinsel şiddet vakası duyuluyor. 4 Mart günü ise “Dünya Cinsel İstismar İle Savaşma Günü" olarak kabul ediliyor. Uzmanlar cinsel şiddetin tanımını, şiddetin türlerini tanımlıyor ve toplumu uyarıyor.

Cinsel şiddet nedir?

Cinsel şiddet; onay almaksızın, onay inşa ederek veya onay almanın söz konusu olamayacağı durumlarda kişinin/kişilerin uyguladığı, cinselliğe yönelik teşebbüs ve tehdit içeren her türlü eylem, davranış ve müdahaleyi tanımlar.

Cinsel şiddet türleri nelerdir?

Cinsel şiddetin bilindiğinin aksine taciz, tecavüz ya da cinsel istismar dışında oldukça fazla türü vardır. Bu türler bireye yönelik olabildiği gibi bir gruba-kitlelere yönelik de olabilir. Bireylere yönelik cinsel şiddet türlerine örnek olarak cinsellik içeren ve istenmeyen tüm sözel ya da fiziksel davranışları ifade eden özel ya da kamusal alanda da gerçekleşebilen taciz, çocuk, gençlere yönelik cinsel istismar, birinci derece kan bağı olanların uyguladıkları cinsel istismar veya cinsel şiddet, partnerlik ilişkisi içinde gerçekleşebilen flört şiddeti, dijital ya da kamusal alanda gerçekleşebilen musallat olma, iş yerlerinde gerçekleşen mobbing, akran zorbalığı, meslek uzmanları tarafından yapılan cinsel şiddet biçimleri sayılabilir.

Kitlelere yönelik cinsel şiddet biçimleri ise çocukların evlendirilmeleri ile gerçekleşen cinsel istismar, translara yönelik zorunlu kısırlaştırma ameliyatları, erkeklere yönelik cinsel şiddet, lezbiyenlere yönelik düzeltme tecavüzleri, intersekslere uygulanan cinsiyet atama ameliyatları, futbolda kadınları, eşcinselleri, farklı ırkları ve kültürleri aşağılayıcı cinsel şiddet içeren tezahüratlar, küfürler ve ritüeller, hayvanlara yönelik cinsel istismar, doğum kontrol yöntemlerine ulaşımın engellenmesi, kürtajın yasada veya fiilen yasaklanması, savaş tecavüzleri, engellilere yönelik cinsel şiddet olarak sıralanabilir.

Birçok sivil toplum kuruluşu, cinsel şiddeti ortadan kaldırmaya yönelik çalışmalar yapıyor. Örneğin Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği, Türkiye’de cinsel şiddetin önlenmesi, azalması, konu ile ilgili toplumsal farkındalığın artması için 'Öyle Değil Böyle' kampanyası başlatmıştı. Cinsel şiddetle ilgili olarak uzmanlardan topluma şu bilgiler aktarılıyor;

Hangi durumlarda onay söz konusu olamaz?

• Kişi şiddete maruz bırakıldı ise;
• Alkol veya uyuşturucu etkisi altında ise
• İlaç vb. madde ile direnci kırıldı ise
• Bedensel veya zihinsel/ruhsal olarak onay vermekte yetersiz durumda ise
• Yasal olarak çocuk ise (18 yaşın altında ise)
• Hayvan ise

Her türlü eylem, davranış ve müdahale derken neyi kastediyoruz?

Eylem gerçekleşmiş bir eylem olabilir, gerçekleşmemiş ve girişimde kalmış olabilir. Cinsel şiddete yönelik gözdağı, şantaj ve farklı tehdit davranışları olabilir. Bir kişinin bedensel ve/veya cinsel bütünlüğüne yönelik bir müdahale de olabilir. Örneğin cinsel sağlığı tehdit eden bir müdahale, üreme sağlığı ile ilgili ilaç ve hizmete erişimin engellenmesi, cinsiyet kimliğine karşı yapılan zorunlu operasyonlar gibi…

Cinsel şiddeti ortaya çıkaran sorunlar nelerdir?

• Tecavüz kültürü sonucu toplumda içselleşmiş olan yanlış inanışlar (mitler)
• Şiddet dili ve davranışlarının sosyal olarak toplumda öğrenilmesi ve yeniden üretilmesi
• Hayvanlarla ve çocuklarla tahakküm ilişkisi kurulması
• Kapsamlı cinsellik eğitimi, farkındalık eğitimi gibi önleyici çalışmaların olmaması
• Kadınlara, LGBTİ+lara, mülteci ve sığınmacılara, yabancılara, engellilere, seks işçilerine yönelik ötekileştirme ve nefret söylemi
• Toplumda bireyler arası eşitsizlik, eşitsiz koşulların görmezden gelinmesi
• Şiddeti oluşturan savaş, otoriter yönetimler, yoksulluk ve benzeri tüm koşullar

Türkiye’de toplumsal cinsiyete dayalı şiddet nasıl ele alınıyor?

Yasal ve kimi zaman sivil toplum seviyesinde, ev içi şiddete odaklı, şiddeti aileye yönelik bir tehdit olarak algılayan, en iyi durumda kadınlara yönelik koruyucu tedbirlerle sınırlı (ancak yetersiz), şiddetin farklı türlerinin (taciz, flört şiddeti, akran şiddeti vs.) gündemleştirilmesinin sınırlı olduğu, kesişen eşitsizlik eksenlerini içeremeyen (mülteci LGBTİ+’lar vs.) ve şiddeti ortaya çıkaran sorunları (bkz. mitler, cinsiyetçi kalıp yargılar ve önyargılar vs.) sorunsallaştıramayan şekilde ele alınıyor.

Cinsel şiddetle nasıl mücadele edilmelidir?

Türkiye’de cinsel şiddetin azalması için sürdürülebilir bir mücadele yürütmek adına; cinsel şiddetin bilinen ve az bilinen tüm biçimleriyle ve cinsel şiddeti besleyen toplumsal dinamiklerle birlikte ele alınması, hayatta kalanları ve onlara hizmet sağlayanları destekleyici çalışmalarla birlikte cinsel şiddet ve cinsel istismar üzerine toplumsal algının dönüşmesini sağlayıcı farkındalık çalışmalarının eş zamanlı yürütülmesi gereklidir. Toplumda infial yaratan her cinsel şiddet olayından sonra dillendiren ve bir insan hakkı ihlali olan idam, hadım gibi talepler cinsel şiddeti önlemek için çözüm değildir. Çözüm için şiddeti oluşturan koşullara odaklanmak, demokratik toplumsal taleplerin oluşturulmasına imkan vermek, cezasızlığın önüne geçmek, kişi ve kurumların kendi sorumluluklarıyla ve sistemle yüzleşmesini sağlamak ve bireysel dönüşüm için farkındalık çalışmaları yürütmek gereklidir.

Cinsel şiddeti önlemek için yapabileceğimiz 10 şey

• Çocuğunuz televizyonda şiddet içeren bir sahne gördüğünde kanalı değiştirmek yerine, bunun hakkında konuşun. Eleştirel düşünmesi için onu cesaretlendirin.

• Bugün bir arkadaşınızı kıyafeti veya dış görünümü yerine, iyi yapabildiği şeylerle ilgili övün.

• "Adam gibi yap", "kız gibi kırıtma", "erkekler ağlamaz" gibi sözler söylemeyin. Bunları duymak herkesi yaralar.

• Herhangi birine karşı tehdit edici, ayrımcılık ve şiddet içeren sözler duyduğunuzda bunları sineye çekmeyin. Tepkinizi gösterin.

• Çevrenizdeki insanlardan duygusal, fiziksel ve cinsel şiddete göz yummadıklarını belirten güçlü mesajlar vermelerini isteyin.

• Hayatınızdaki kız çocuklarını daha güçlü, oğlan çocuklarını da daha duyarlı olmaları yönünde cesaretlendirin.

• Eğer çocuklar sarılmanızı veya öpmenizi istemiyorsa, onların bedenleriyle ilgili karar verme hakkında saygı duyun ve ısrarcı davranmayın.

• Toplumsal cinsiyet rolleri kendi ilişkilerinizde nasıl ortaya çıkıyor? Sorgulamaya ve değiştirmeye kendi yaşamınızdan başlayın.

• Toplumsal cinsiyet eşitliğini destekleyen paylaşımlarda bulunmak için sosyal medyayı kullanın. Daha fazlasını öğrenin.

• Cinsel şiddetle mücadele üzerine çalışan kişileri, sunum yapmaları için çalıştığınız yere veya okulunuza davet edin.

Cinsel şiddetle ilgili kampanyalar

2019 yılı Kasım ayında Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği cinsel şiddeti besleyen toplumda doğru bilinen yanlışlara dikkat çekmek, cinsel şiddete maruz bırakılanları suçlayan ve failleri aklayan algı ve pratikleri görünür kılmak ve bunlara alternatifler üretmek için 'Öyle Değil Böyle' kampanyası başlatmıştı.

Cinsel şiddete karşı 'Öyle Değil Böyle' kampanyası nasıl yürütüldü?

Bir toplum sağlığı sorunu olan cinsel şiddete yönelik toplumdaki algının dönüşmesi için başlatılan kampanya ile kamuoyunda tanınan ve hak ihlallerine karşı tepkisiz kalmayan, her fırsatta tavrını ortaya koyan, mücadeleyi daha geniş kesimlere taşıyacak, sosyal anlamda belirli bir kanaat oluşturabilecek isimlerle, cinsel şiddete yönelik yanlış inanışları yani mitleri ve gerçek olanı kamusal alanda bir kez daha görünür hale getirmenin, mevcut koşulların seyrini değiştirmenin, bu sayede toplumda bir farkındalık yaratmanın hedeflendiği ifade edildi.

Ayça Damgacı, Berrak Tüzünataç, Ceren Moray, Esra Dermancıoğlu, Hasibe Eren, Laçin Ceylan, Seyhan Arman ve Tülin Özen’in de aralarında bulunduğu isimler, cinsel şiddetle ilgili üretilen yanlış inanışlara, bu inanışları besleyen dile ve yaklaşıma 'Öyle Değil Böyle' dedi.

“Kadın dediğin edepli giyinecek” değil

Cinsel şiddet mitlerini yeniden üretme

Berrak Tüzünataç

Cinsel şiddetle ilgili toplumda yaygınlaşmış ve gerçek olmayan genellemeler, inanç ve yargılar bulunur. Bunlar doğru bilinen yanlışlar veya mitlerdir. Cinsel şiddeti yeniden üreten, sürdüren, görünmez kılan mitler toplumsal cinsiyet kalıplarından beslenir. Toplumun cinsiyetlerinden ötürü kişilerden beklediği roller ve davranışlar cinsel şiddete zemin ya da bahane oluşturamaz.

“O saatte orada ne işi varmış?” değil

Cinsel şiddet failin suçudur

Tülin Özen

Cinsel şiddet, hayatta kalanın ne giydiğiyle, mesleğiyle, hangi saatte nerede olduğuyla, medeni haliyle, cinsiyet kimliğiyle ve/veya cinsel yönelimiyle ilgili değildir. Bunlar hayatta kalanın cinsel şiddeti “hak ettiğini”, eksik, yetersiz, yanlış kararlar verdiğini ima eden inanışlardır. Oysa cinsel şiddet sadece failin suçudur ve sadece failin sorumluluğundadır.

“Evlilermiş, sevgililermiş, ilişkisi varmış değil”

Karşılıklı onay yoksa cinsel şiddet vardır

Ceren Moray

Evlilik içi cinsel şiddet suçtur ve cezası vardır. Kişilerin partnerleriyle ilişki biçimleri her ne olursa olsun, ister evli ister flört ediyor olsun, ister birlikte yaşasın, her ilişkide onay almak zorunludur. Onayın olmadığı her eylem cinsel şiddettir. Cinsel şiddetin kişilerin medeni durumları üzerinden cinsellik gibi gösterilmesi faili ve toplumdaki yanlış inanışları güçlendirir. Bir toplum sağlığı sorunu olan cinsel şiddeti gizler.