Aşıların enfeksiyon hastalıklarından korunma, bu hastalıklar nedeniyle oluşan sakatlık ya da ölümlerin oluşmasında önemli role sahip olduğu vurgulanıyor. Bebeklere yapılan aşılar ve sonrasında yapılan takip konusunda ebeveynler bazı konuları merak ediyor. Memorial Şişli Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Elif Erdem Özcan, aşıların koruyuculuğu ve aşı sonrası yan konusunda bilgiler verdi.

Aşıların koruyuculuğu nedir? Aşılar ne oranda bağışıklık sağlar?

Her aşının kendi özelliğinden veya üretim teknolojisinden gelen bir koruyuculuk yüzdesi vardır. Bazı aşılarda %100 yakın koruyuculuk olduğu halde bazılarında bu %60 civarındadır. Maksimum sonuç alabilmek için aşıların uygun doz, uygun teknik ve saklama koşullarında uygulanması gerekmekte; aşılar üretimden uygulamaya kadar geçen sürede soğuk zincir sistemi korunarak saklanmalıdır. Yine aşıların istenilen etkinliği sağlaması için belirli bir program doğrultusunda yapılması gerekir.

Özellikle yeni anne babalar aşı sonrası yan etkiler konusunu merak ediyor. Özellikle 2. Ay aşısından sonra huzursuzluk ve ağlama görülebileceğini duyan ebeveynler bebeklerini aşıya endişeyle götürebiliyor. Bunlar önemsenmeli midir? Bebeklerde aşı sonrası huzursuzluk kaç gün sürer?

Ateş, baş ağrısı, kas ağrısı ve iştahsızlık aşılardan sonra görülebilen sistemik belirtilerdir. Kendini ifade edemeyen küçük bebekler bu şikâyetlerini huzursuzlukla dışa vurur. Bebek bu sırada yaşına ve kilosuna uygun dozda analjezik, antipiretiklerle rahatlatılabilir. Bu belirtiler de 48-72 saat içinde kendiliğinden düzelmektedir ve bebeğe herhangi bir kalıcı zarar oluşturmamaktadır.

Aşıdan önce bebeğe ateş düşürücü vermek doğru mu? Aşıdan önce yemek yedirmenin ve banyo yaptırmanın sakıncası var mı?

Her aşı, her bebekte aynı belirtileri göstermeyebilir. Bebeği yakın gözlemleyip belirtilerine göre ateş düşürücü vermek daha doğru bir yaklaşımdır. Bir istisna meningokok B aşısıdır. Hızlı ateş yükselmesi yapabildiği için 2 yaş altı bebeklerde antipiretikle birlikte uygulanabilir. Aşıdan önce yemek yedirmenin ya da banyo yaptırmanın sakıncası yoktur.

Farklı aşılar sonrasında farklı yan etkiler olabileceği söyleniyor. Aşı sonrası hangi yan etkilere dikkat etmek gerekir?

• Tüm aşılardan sonra iğne yerinde ağrı ve şişlik %5-60 oranında görülebiliyor. Bulguların genellikle 24-48 saat arasında kendiliğinden düzelmesi beklenir.
• BCG (Verem) aşısı sonrasında, enjeksiyondan 2-3 hafta sonra başlayan sivilceye benzer şişlik normal kabul edilir ve 2-5 ay içinde ciltte küçük bir iz bırakarak iyileşir.
• Hepatit A aşısından sonra %5’ten az sıklıkla ishal ve kusma gelişebilir. Bu şikâyetler 48 saatten kısa süre içinde kendiliğinden düzelir.
• Kızamık-kızamıkçık-kabakulak aşısından sonra %2-5 oranında, aşıdan sonraki 7-10. Günlerde başlayan döküntü görülebilir. Ayrıca yanakta tükürük bezlerinin şişmesi ve lenf bezlerinin geçici olarak büyümesi %1-%5 sıklığında görülebilir.
• Suçiçeği aşısından sonra enjeksiyon yerinde veya vücudun farklı yerlerinde birkaç adet suçiçeği görünümü oluşabilir.

Aşı sonrası uyku halinin görülmesi normal midir?

Aşıdan sonra halsizlik ve kas ağrısına bağlı bebeklerde fazla uyuklama olabilir. Ama bu bebekler uyandırılabilir ve beslenmeye normal olarak devam ederler.

Aşı ne kadar ateş yapar? Ateş nasıl takip edilmelidir?

Aşı sonrası 48-72 saate kadar ateş görülebilir. Uygun ateş ölçümüyle yüksek ateş saptandığında bebeğin yaşına ve kilosuna uygun ateş düşürücüler verilebilir. 48-72 saati aşan ateş varlığında aşıya bağlanmamalıdır, mutlaka bir doktora başvurulmalıdır.

Uygulanan aşı sonrasında aşı bölgesinde, örneğin bacakta kızarıklık ve şişlik görülebiliyor. Takibi ve müdahalesi nasıl olmalı? Şişlik nasıl geçer?

Şişlik kendiliğinden geçecektir. Herhangi bir masaj, soğuk uygulama, ilaç uygulamaya vs. gerek yoktur.

Bebeklere aşıdan sonra banyo yaptırılır mı? Hangi aşılardan sonra banyo yaptırmak sakıncalı olabilir? Nelere dikkat etmek gerekir?

Aşılardan sonra banyo yaptırılmasında sakınca yoktur. Bunun tek istisnası, BCG (Verem) aşısıdır. Bu aşı yapıldıktan sonra 48-72 saat banyo yaptırılması önerilmez. Aşı yapılan yerin üzerine, masaja, herhangi bir ilaç sürülmesine veya bu yerin kapalı tutulmasına gerek yoktur.

Aşı sonrasında ishal görülür mü? Ne yapmak gerekir?

Hepatit A ve rotavirüs aşısından sonra 2-3 gün sürebilen, çok şiddetli olmayan ishal görülebilir. Bebeğin sık sık beslenmesini sağlayıp izlemek gerekir. Bir ilaç kullanmaya gerek yoktur.

Bebeğin aşı zamanını geciktirmek nasıl etkilere sebep olabilir? Aşılar ne kadar ertelenebilir? Geciken aşının telafisi mümkün müdür?

Vücutta tam bir bağışıklığın sağlanabilmesi ve bebeğin mikroplara karşı açık halde kalmaması için, aşıların önerilen zamanlarda yaptırılması büyük önem taşır. Aksi halde bebek mikropla karşılaşırsa hastalık gelişebilir. Ancak, çeşitli nedenlerden dolayı, daha önce bazı aşıları yapılamayan veya geç yapılan çocukların, engel durum ortadan kalkar kalkmaz aşılarının tamamlanması büyük önem taşır. Rotavirüs aşısı dışındaki diğer aşılar geçerli sebepler varlığında geciktirilebilir. Rotavirüs aşısının ilk dozu en geç 14 hafta 6 günden önce yapılmalıdır.