Erken yatma hakkı

Birleşmiş Milletler’in 20 Kasım 1989’da Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni kabul etmesinden bu yana her sene 20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü olarak kutlanılıyor.

Türkiye’de de, özellikle sosyal mecralarda her sene bu konuda artan oranda yayınlar yapılıyor, toplumun bu konudaki farkındalık seviyesine katkıda bulunulmaya çalışılıyor.

Nedir bu Çocuk Hakları? BM Çocuk Hakları Sözleşmesine göre temel çocuk haklarının başında Sağlıklı Yaşama Hakkı ve Eğitim Hakkı geliyor. Her çocuğun yaşama hakkına sahip olması ve hasta olması dahilinde gerekli tedavi ve iyileştirmeden faydalanabilmesi olarak tanımlanan Sağlıklı Yaşama Hakkını, çocukların en önemli bir diğer hakkı olan Eğitim Hakkı takip ediyor.

Ve tüm bu yazılı haklara rağmen ne yazık ki çocuk işçiliği, çocuk istismarı gibi kavramlar bizim de içinde bulunduğumuz birçok ülkenin kanayan yarası olmaya devam ediyor.

Tüm bunları görmezden gelmeden, çocukların bir başka hakkından bahsetmek istiyorum bugün; aslında sağlık haklarıyla da ilişkilendirilebilecek bir hak: Erken Yatma Hakkı. Bu haliyle Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde yer almasa bile, sık sık ihlal edilen ancak çok gerekli bir hak olduğunu düşünüyorum bunun.

Çocukların neyi ne kadar yemesi gerektiği anneler arasında sıklıkla tartışılır (Bkz. Kaşıkla peşinden koşanlar). Keza üşüme konusu toplumumuz annelerini (ve büyükannelerini) ciddi ölçüde ilgilendiren bir konudur (Bkz. Anneanne/babaannelerin torun haberini alır almaz yelek örmeye başlamaları) Ancak çocukların uykuları her nedense bu iki konu kadar tartışılmaz, ‘uyusun da büyüsün’den öteye gitmez. Oysa en az beslenme kadar, belki de daha fazla önemlidir uyku (öyle olmasaydı eskiler ‘Yesin de büyüsün’ demezler miydi?)

Çocuklar kaç saat uyumalı? Bu konuda değişik yorumlar var. Yabancı kaynaklar okul çağı çocuklarının 10-11 saat uyumaları gerektiğini söylerken Türkçe kaynaklara baktığınızda bu sayı 8 saate kadar düşebiliyor. Yazlıklarda, restoranlarda çocukların gece geç saatlere kadar ortalıkta dolaşmasının normal karşılandığı bir toplumda çok da şaşırmamak gerek.

Oysa uyku eksikliği çok önemli bir konu; o kadar ki, yetişkinlerin uykusuz olarak araba kullanması, alkollü olarak araba kullanmalarıyla eşdeğer –hatta daha riskli- görülebiliyor. Çocuklarda ise ilk olarak dikkat eksikliğine yol açan yetersiz uyku, uzun vadede büyümeyi olumsuz etkileyecek kadar önemli...

Çocuklarını erken yatıran bir anne olarak bu konuda kendimi azınlıkta buluyorum çoğu zaman. Erken dediysem, küçüğü 8-8:30, büyüğü 8:30-9:00 arası yatmış oluyor çocuklarımın. Eh, haliyle erken de kalkıyorlar – bizim evde kalk borusu çoğu zaman 6:30-7:00 arası ötüyor. Bu çok tercih edilesi bir durum olmasa da uzun, yoğun, yorucu bir günün ardından gece geç saatlere kadar ‘Anne!’ nidaları duymamayı, sabah erken kaldırılmaya tercih ediyorum.

Ama çocuklarımı erken yatırma sebebim onları ortalıktan yok etmek değil (sadece bu değil!) Küçüklüklerinden beri uykusuzluğun onları nasıl etkilediğini görüyorum. Farklı şekilde dışa vuruyorlar bunu: Biri daha hareketli, biri daha pelte gibi oluyor mesela, ancak ortak noktaları sinir ve huzursuzluk oluyor.

Çoğu ebeveynin, çocukların yeterince uyumasının ne kadar önemli olduğunun farkında olmadığını düşünüyor ve bunu gözlüyorum. İşin kötüsü, eğitimcilerin de bunu gözardı ettiklerini görüyor ve üzülüyorum. Çocukların, uykusuz kalmak pahasına geç saatlere kadar ödev yapmaları ya da test sorusu çözmelerinin başka bir açıklaması olamaz.

Sağlık Bakanlığı birçok konuda kamu spotları yapıyor. Anne sütü bunlardan biri, obezite bir diğeri... Ancak uyku konusu ne yazık ki henüz yetkili mercilerin gündemine ciddi anlamda girmedi, sadece gece 21:30’da televizyonda ‘Haydi çocuklar uykuya’ altyazıları geçiyor. Kimse de o saatte bir çocuğun neden uyanık olduğunu bırak, hala neden ekran karşısında olduğunu sorgulamıyor. Üzücü... Ve aslında alarm verici...

Merak ediyorum, kaç çocuk doktor yıllık kontrollerinde okul çağı çocuklarının kaç saat uyumaları konusunda hastalarına bilgi veriyor? Ya kaç ebeveyn bu konuyu merak ediyor? Kaçı, çocuğunun yetersiz uyuduğundan haberdar?

Uykunun önemi yabancı ortamlarda da henüz tartışılmaya başlanıyor. Huffington Post’un kurucusu Ariana Huffington, Thrive isimli çok satan kitabında, işini kurarken en çok uykusundan fedakarlık ettiğini ve bu yüzden ölümden döndüğünü anlatıyor. Ve okurlarına tembihliyor: Uykunuzdan vazgeçmeyin.

Çocuklarının uyku gereksinimini konuşmamızın vakti çoktan geldi de geçiyor bile... Belki Çocuk Hakları Günü buna bir vesile olur...