Karşılaştırmalı İstanbul

Şehzade Camii avlusu, 1900’lerin başı

Eski İstanbul’u yaşayanlar şehrin şimdiki haline yabancı, gençler ise eski İstanbul’a... Instagram ve Twitter’da sayfası bulunan “Hayalleme”, İstanbul’un eski ve yeni fotoğraflarını karşılaştırmalı olarak aktararak şehrin değişimini gözler önüne seriyor. Aslında bir nevi flashback’lerle zamanda yolculuk yaptıran isim, Muhittin Bayram. Bayram’ın İstanbul’un çok eski fotoğraflarının bulunduğu bir arşivi var. O eski fotoğraf karelerinin yanına koymak için semt semt, sokak sokak gezerek günümüz hallerini de çekiyor. Mesela İstanbul Beyazıt Meydanı’nın eski hali nasıldı? Şimdi yerinde neler var? Bunların hepsini bu kıyaslamalarla örebiliyoruz.

Nasıl başladınız bu işe?

İlk olarak internette rastladığım fotoğrafları sakladım. Daha sonra yurt dışındaki dijital kütüphaneleri fark ettim. Buralarda bulduğum fotoğrafların nerede çekildiği bilgisi çoğunda yoktu. Toparladığım eski fotoğrafların tasnifini doğru şekilde yapıp kendimce bir dijital eski fotoğraf arşivi oluşturmaya çalıştım. Daha sonra yenilerini de çekerek karşılaştırmaya başladım.

1963 yapımı Rusya’dan Sevgilerle filmininTepebaşı’nda çekildiği sahneler...

Karşılaştırmayı nasıl yapıyorsunuz?

Fotoğrafın çekildiği yerin tam olarak neresi olduğunu tahmin ettiğimde tablet veya telefona fotoğrafı yüklüyorum. Sahada telefondaki fotoğrafa bakarak doğru açıyı bulmaya çalışıyorum. Yanılma payını azaltmak için açıyı değiştirerek farklı noktalardan çekim yapıyorum. Hangi nitelikte bir fotoğrafın ortaya çıkacağı da sahada belli oluyor. Bazen yan yana eski, yeni fotoğraflar, bazen kolaj. Karşılaştırmalı fotoğrafın hazırlanması oldukça fazla vaktimi alıyor. Ulaşıma harcadığım vakti azaltabilmek için gittiğim bir yerin başka fotoğrafları varsa onları da çekmeye çalışıyorum.

Ne düşünerek devam ettiniz peki?

Fikir önce Twitter’da daha sonra Instagram’da paylaşımlar yapmaya başlayınca ortaya çıktı. Paylaşılan eski fotoğrafları şimdiki halini kafalarında canlandıramayanlar “Keşke şimdiki halini de çekip paylaşsanız” dediler. Bir iki örnek yaptım ve beğenildi. Hatta farklı tekniklerin fikri verildi. Karşılaştırmalı fotoğraflar onlarca kelime sarf ederek vereceğiniz mesajı bir bakışlarında insanlara verdi.

Geri dönüşler oldu mu?

Sosyal medyada paylaşmaya başlayınca fotoğrafları oldukça iyi geri dönüşler aldım. İnsanlar eski fotoğrafları sevdi. Elinde eski fotoğrafları olanlar bana mail atmaya başladı. Gönderilenler arasında aile albümünde bulunan eski fotoğraflar da vardı. Takipçilerin desteği ile daha önce çok az kişinin gördüğü oldukça güzel fotoğraflar edinmeye başladım. Eski fotoğraflar bir hobi haline geldi. Bit pazarları ve eskicilerde denk geldiğim eski kartpostalları satın almaya başladım. Feriköy Pazarı’nda eski fotoğraf satan bir dostum da eline geçen güzel fotoğrafları dijitalleştirip bana gönderiyor. Böylece hatırı sayılır miktarda eski İstanbul fotoğrafını görme fırsatım oldu.

İlk fotoğraf 1850’li yıllardaki Ayasofya Camii, ikinci fotoğraf günümüz ve artık adı Ayasofya Müzesi...

‘İstanbul’u sevmek için önce tanımak gerekiyor’

Peki ekibiniz var mı?

Hayır, her şeyi tek başıma yapmaya çalışıyorum. Yardımcı olmak için mail ile fotoğraf gönderenler, kendi hesaplarından güzel fotoğraflar paylaşıp haberdar eden güzel bir katılımcı kitlem var. İyi ki de varlar.

Karşılaştırmalı olarak fotoğrafları paylaştığınızda neyi amaçlıyorsunuz?

Şehir sakinlerine gelecek nesiller için daha yaşanır bir şehir bırakma sorumluluğumuzu hatırlatmaya çalışıyorum. Hatası ve sevabı ile bu şehre neler ettiğimizi objektif ve politize etmeden göstermeye çalışıyorum. İstanbul’u sevmek için önce tanımak gerekiyor. Tanımak ve tanıştırmak için günün koşuşturması ile yanından geçip gittiğimiz tarihi eserlerin hikâyelerini anlatmaya çalışıyorum.

Bu süreçte keşfettiğiniz bir şey oldu mu?

Çok az eski İstanbul fotoğrafı elimde varken paylaşım yapmaya başladım. Paylaşmaya başladıkça elimdeki fotoğraf sayısı arttı. Bilgiyi paylaştıkça ben de öğrenmeye başladım. İstanbul, bilgi paylaşırken cimri davranmamak gerektiğini keşfettirdi bana.