Yenilikçi araştırmalar ve genetik dizilemedeki ilerlemeler sayesinde, çeşitli kurumlardaki bilim insanları meme kanseri aşı hedeflerini tespit ettiklerini düşünüyor ve şu anda klinik denemeler yürütüyorlar. Bu çalışmalardan biri de ABD’de duyuruldu. Henüz gelişmeden veya tekrar etmeden önce meme kanserini hedef almak üzere bağışıklık sistemini uyaran bir aşı geliştirildi.

Kanserin tedavisi ve önlenmesi konusunda çalışan biyoteknoloji şirketi Anixa Biosciences, bu ayın başında, Cleveland Clinic ile ortaklaşa geliştirdiği meme kanseri aşısının 1. aşamasının tamamlandığını açıkladı. Her şey planlandığı gibi giderse, doktorlar yakında kanserli tümörlerin oluşmasını durdurabilir.

Meme kanseri aşılarının diğer aşılardan farkı nedir?

Çocuk felcine bir virüs neden olur. Tüberküloza ise bir bakteri neden olur. Bağışıklık sisteminiz virüsleri ve bakterileri yabancı istilacılar olarak kolayca tanır. Bu hastalıklara yönelik aşılar, bağışıklık sisteminizi istilacının sizi hasta etmeyen zayıflatılmış veya öldürülmüş bir versiyonuyla tanıştırır. Bir aşı vücudunuza girdiğinde, bağışıklık sisteminiz bir tepki oluşturur ve istilacıyı hatırlar, böylece tekrar ortaya çıkarsa onunla savaşabilir.

Meme kanseri insanın kendi hücrelerinden geliştiği için (ve bir organizmadan kaynaklanmadığı için), bağışıklık sistemi onu bir istilacı olarak tanımaz. Bir meme kanseri aşısının kanser hücrelerinde sağlıklı hücrelerde olmayan bir şeyi hedeflemesi ve ardından bağışıklık sistemine bu hedefi bir istilacı olarak tanımayı öğretmesi gerekir. Bu açıdan, meme kanseri aşısını geliştirmek zorlu bir çalışmadır. Mevcut araştırmalar iki tür meme kanseri aşısına odaklanır; önleme aşıları ve tedavi aşıları. Önleme aşıları, bağışıklık sisteminize meme kanserine dönüşebilecek hücrelerin en erken belirtilerine saldırmayı öğretmeyi amaçlar. Faz 1 çalışmalarının tamamlandığı duyurulan aşı da bunlardan biri.

Meme kanserini önleyen aşı

Önleyici aşı geliştirme çalışmalarında Faz 1 denemelerini tamamladığını duyuran Anixa Biosciences’ın yöneticisi Amit Kumar’ın Avusturalya Vogue’a verdiği bilgiye göre yeni aşı, bağışıklık sistemini; meme kanserini önlemesi için meme kanseri hücrelerini bulmak, tanımak ve yok etmek için harekete geçirmek üzere tasarlandı. Kumar, şöyle konuştu: "Bir kişi aşılanırsa ve bağışıklık sistemi kanser ortaya çıktığında kanser hücrelerini yok etmek üzere eğitilirse, aşılanan bağışıklık sistemi, hücreleri henüz hücre tümörüne dönüşmeden önce yok edecektir."

“Bu denemeden elde ettiğimiz veriler bizi çok cesaretlendiriyor. Ön sonuçlar meme kanseri aşımızın iyi tolere edildiğini ve hastaların %70'inden fazlasının protokolde tanımlanan bağışıklık yanıtlarını gösterdiğini ortaya koyuyor. Bu cesaret verici bulgular, FDA (Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç Dairesi) ile görüşmeleri, protokol geliştirmeyi, üretimi ve klinik saha seçimini içerecek olan Faz 2 denemeleri için planlamalarımıza rehberlik ediyor. Kanser aşıları geleneksel olarak önemli engellerle karşılaşmış olsa da, daha önce bu bağlamda araştırılmamış yeni bir hedefe yönelik yaklaşıma sahibiz. Bunun immüno-onkolojide yeni bir paradigmayı temsil edebileceğine inanıyoruz. Meme kanseri pazarı, özellikle üçlü negatif meme kanseri ve genetik olarak yüksek riskli popülasyonlar için, karşılanmamış büyük bir ihtiyaçla karşı karşıya kalmaya devam ediyor. Aşımız hem önleme hem de tedavi için benzersiz, immünolojik bir yol sunabilir."

Şirketin meme kanseri ve yumurtalık kanserini tedavi etmek ve önlemek için Cleveland Clinic ile işbirliği içinde geliştirdiği aşı portföyünü oluşturan teknoloji, belirli kanser türlerinde ifade edildiği tespit edilen “emekli” proteinlere karşı bağışıklık kazandırmaya odaklanıyor.

Üçlü-negatif meme kanserini önleyen aşı

Özellikle genetik yatkınlığı bulunanların ilgiyle takip ettiği meme kanseri aşısı geliştirme çalışmalarından bir diğerini 2024 yılı Kasım ayında Cleveland Clinic açıkladı. Araştırmacılar, üçlü-negatif meme kanserini önlemek için bir meme kanseri aşısı üzerinde klinik deneylere başladı. Aşı, sadece hamile kalabilen bir kişi anne sütü ürettiğinde meme bezinde yapılan bir süt proteini olan alfa-laktalbümini hedef alıyor. Alfa-laktalbümin normalde emzirme olmadan yapılmaz ve başka hiçbir normal sağlıklı doku tarafından da yapılmaz. Ve bir kişi artık çocuk doğurma yaşında olmadığında, vücut bu proteini yapmayı bırakır. Ancak araştırmalar, birçok üçlü negatif meme kanserinin bu proteini yaptığını göstermiştir. Alfa-laktalbüminin artık üretilmemesi gerektiğinden, teori, bağışıklık sisteminin proteini zararlı bir şey olarak görmesi ve ona saldırması için eğitilebileceği yönündedir.

Araştırmacılar, ne kadar iyi tolere edildiğini değerlendirmek için alfa-laktalbümini hedef alan bir aşı üzerinde üç küçük faz I çalışması başlattılar. Faz I denemeleri, insanlarda yeni bir tedaviyi test etmek için yapılan ilk klinik denemelerdir.

İlk çalışma, son üç yıl içinde erken evre, üçlü negatif meme kanseri tedavisini tamamlamış kadınları kapsamaktadır. Bu kadınlarda hastalık kanıtı yoktur, ancak doktorlar tarafından nüks olarak adlandırılan kanserin geri gelme riski yüksektir.

İkinci çalışma, henüz teşhis konulmamış ancak genetik nedenlerle meme kanserine yakalanma riski yüksek olan ve risklerini azaltmak için profilaktik mastektomi yaptırmaya karar vermiş kadınları kapsamaktadır. Bu kadınlarda BRCA1, BRCA2 veya PALB2 mutasyonları bulunmaktadır.

Üçüncü çalışma, ameliyattan önce kemoterapi veya radyasyon tedavisi ve ameliyattan sonra Keytruda (kimyasal adı: pembrolizumab) alan erken evre, üçlü negatif meme kanseri teşhisi konmuş kadınları içermektedir. Ameliyat sırasında doktorlar, ameliyat öncesi tedavilerin patolojik tam yanıta (pCR) yol açmadığını, yani ameliyat öncesi tedavilerin tüm kanser hücrelerini yok etmediğini tespit etti. Bu da bu kadınların nüks riskinin daha yüksek olduğu anlamına gelmektedir.

Kasım 2024'te araştırmacılar aşının genel olarak iyi tolere edildiğini ve uygulanan kadınların çoğunda bir bağışıklık tepkisi oluşturduğunu açıkladılar. Aşının ne kadar etkili olduğunu görmek için yapılacak bir faz II çalışmasının 2025'in sonlarında başlaması bekleniyor.

Kanser tedavisi aşılarının fark edilebilir bir bağışıklık sistemi yanıtı üretmesi aylar sürebilir, bu nedenle ameliyat ve diğer tedavilerden sonra kanserin geri gelme riskini azaltmak için yararlı olacağını hatırlatmak gerekir.

Referanslar: Jamie DePolo, Dr. Justin Johnson. "Breast Cancer Vaccines" (Last updated on March 29, 2025) Şuradan alındı: https://www.breastcancer.org/about-breast-cancer/breast-cancer-vaccines

Anixa Biosciences, Inc (2025) "Anixa Biosciences Announces Completion of Enrollment in Phase 1 Trial of Breast Cancer Vaccine" Şuradan alındı: https://www.prnewswire.com/news-releases/anixa-biosciences-announces-completion-of-enrollment-in-phase-1-trial-of-breast-cancer-vaccine-302469508.html