Kadınların ve erkeklerin biyolojik olarak birbirinden ne şekilde farklılıklar gösterdiği, uzun yıllardır çeşitli araştırmalara konu oluyor. Cinsiyete göre değişebilen bu farkları anlamak, özellikle belirli hastalıkların tedavisinde uygulanan yöntemleri kişiye özel olarak daha etkili hale getirmek açısından önemli. Yıllar, hatta çağlar boyunca adet döngülerine sahip kadınların bedenlerinin erkek temelli medikal çalışmalar ile anlaşılmaya çalışılmış olması, çok çeşitli yanlış anlaşılmalara neden oldu. Yeni nörobilim araştırmaları, aradaki biyolojik farklılıkları daha tarafsız bir şekilde ortaya çıkarmak için ümit verici.

Klinik nörobilim uzmanı ve psikiyatrist Dr. Daniel Amen, beyin görüntüleme araştırmalarının insanların cinsiyetten bağımsız olarak eşit derecede akıllı olduğunu gösterdiğini, ancak kadın ve erkek beyninin yapılanmasındaki farklılıkların da dikkate değer olduğunu öne sürüyor.

Beyindeki kan akışını ve sinirsel aktiviteyi ölçen SPECT taraması yöntemini kullanarak kendi ekibi ile yaptığı çalışmada Dr. Amen, 25 binden fazla erkek ve kadından alınan 46 bin beyin SPECT taramasını karşılaştırarak değerlendirdi. Alzheimer’s Disease Dergisi’nde yayınlanan bu çalışma, şimdiye kadarki en büyük fonksiyonel beyin görüntüleme çalışmalarından biri olarak kabul ediliyor.

Dr. Amen, bu bulguları incelemeden önce erkek beyinlerinin hepsinin aynı olmadığı gibi, tüm kadın beyinlerinin de aynı olmadığını hatırlamanın önemini vurguluyor: “Kendilerini herhangi bir cinsiyette tanımlamayan (non-binary) ve trans bireylerin beyinlerinin daha derinden anlaşılmasını sağlamak için elbette daha fazla araştırmaya ihtiyaç var. Mevcut araştırmalar yalnızca eşit şekilde görevleri başarma becerisi olan kadın ve erkek beyinlerinin bunu yaparken beynin hangi farklı bölgelerini aktif olarak kullandığını ortaya koymaktadır.”

Amen Clinics ekibinin yürüttüğü çalışmada elde edilen sonuçlar ilgi çekici:

1- Kadınların beyni daha ‘meşgul’

Erkeklerin daha düz, kadınların daha karmaşık düşündüğüne dair bir klişeyi muhakkak duymuşsunuzdur. Yapılan araştırmada, beyindeki 80 ayrı bölge analiz edildi. Birbirinden farklı bu alanların %70’inin, kadınlarda daha yüksek aktivite gösterdiği ortaya çıktı. Araştırmacılar bunu, erkeklerin beyninin daha ‘sessiz’ olduğu şeklinde yorumluyor. Problem çözme becerilerini kullanırken erkekler daha bölgesel bir beyin gücü kullanırken, kadınlar beynin daha çeşitli alanlarını kullanma eğiliminde.

2- Erkeklerin ön beyni daha uykulu

Beynimizin ön kısmında bulunan preforntal korteks (PFC), öngörülerimiz, dürtü kontrolü, empati ve kontrollü olma gibi işlevlerden sorumludur. Dr. Amen’in çalışmasında erkeklerin PFC bölgesinde kadınlara göre daha az aktivite oluştuğu gözlemlendi. Buradaki daha az aktivite, daha fazla dürtüsel olmakla ilişkilendiriliyor ve araştırmacılar, bunu erkeklerin iş hayatında ve günlük yaşamda risk almaya daha meyilli olabileceği şeklinde yorumluyorlar. Aynı bölge ile ilgili bir şaşırtıcı bilgi daha: Ergenlerin daha ‘deli cesaretine’ sahip olmalarının nedeni de bu prefrontal korteksin henüz gelişmemiş olması ile açıklanıyor. Beyin gelişimi, arka kısımlardan ön taraflara doğru ilerlediğinden, en son frontal lop ve buna bağlı beyin bölgeleri gelişiyor. Bazı araştırmalar, bu gelişimin 25 yaşlarına kadar devam edebileceğini ortaya koyuyor.

3- Kadınların duygusal beyinleri daha aktif

İncelenen beyin taraması sonuçlarında, kadınların beyinlerinin limbik sistemde (veya duygusal beyinde) daha yüksek aktivite seviyeleri gözlemlendi. Korteksin altında yer alan beynin bu kısmı, duygularımızı çeşitlendirir ve bağlanma, yuva kurma, empati gibi kavramlarla da ilişkilidir. Araştırmacılar duyguların sinirsel olarak da daha fazla işlenmesi ve empati alanının genişlemesinin, kadınların neden genellikle çocukların ve yaşlıların birincil bakıcıları olarak konumlandığını da açıklayabileceği şeklinde bir yorum getiriyorlar. Empati duygusunun fazlalığı, kadınların bakım verenler olarak daha güçlü olmasını sağlasa da zamanla, kendi ihtiyaçlarını karşılamadan önce çevresindekilerle ilgilenme eğiliminde olan kadınlar için bu ezici duygulara da neden olabilir. Beynin duygusal merkezindeki daha yüksek aktivite, aynı zamanda depresyon ve anksiyete riskini de artırıyor. Journal of Psychiatry & Neuroscience'da yapılan bir araştırma, kadınların depresyon yaşama olasılığının erkeklerin neredeyse iki katı olduğunu gösteriyor ve başka araştırmalar da, kadınlarda benzer şekilde artan anskiyete riski üzerinde duruyor. Ancak kadın beyninin yapısı böyle olduğu için mi, yoksa toplumda şekillenen alışkanlıklar ve toplumsal cinsiyet kalıpları nedeniyle mi beyinlerin bu yönde evrilmiş olduğu da merak konusu.

4- Erkek ve kadın beyninde vites mekanizmaları farklı işliyor

Yine beynin ön kısımlarında bulunan ve anterior singulat girus (ACG) olarak isimlendirilen kısım, beynin ‘vites mekanizması’ olarak tanımlanıyor. Dikkatinizin bir konudan diğerine geçebilmesini ve herhangi bir şeydeki hataları fark edebilmemizi sağlayan ACG yoğun bir şekilde aktive olduğunda, olumsuz düşüncelere veya davranışlara takılıp kalma eğilimimiz artıyor. Yani yolunda giden şeylerden çok, ters giden şeylere daha çok dikkatimizi verebiliyoruz. Bu da peşinden elbette endişe ve kaygıları getirebiliyor. Amen Clinics araştırmasında, ‘beynin endişe merkezi’ olarak ACG’nin kadınlarda daha yaygın olarak aktive olduğu ortaya çıkarıldı. Bu da, erkeklerin ve kadınların farklı şekillerde endişelenme eğiliminde olabileceğine dair bir fikir veriyor. Dr. Amens, bu durumu şu sözlerle açıklıyor: “Kadınlar endişelendiğinde, meşgul beyinleri ve çağrışımsal düşünme güçleri devreye girer; bu, endişe verici bir fikrin hızla diğerleriyle bağlantı kurarak kontrolden çığ gibi büyüyebilecek bir ivme oluşturması anlamına gelir. Küçük dozlarda çok faydalı olan endişe, kadınları beyne ve vücuda zarar verecek ve dinlenmeye izin vermeyecek kadar strese sokabilir. Erkeklerin endişelerinin sınırlandırılması daha olasıdır ve sorunlarını bölümlere ayırabilirler.”

5- Kadınlar sezgilerini beyniyle yönetiyor

Beynimizin ön loblarının derinliklerinde yer alan insula, ‘sezgilerimiz’ ile ilgili bir alandır. Dışarıdan aldığımız fiziksel duyumları ve bilinçaltımızdaki düşünceleri tercüme etmede, parçaları birleştirip anlam yaratmada rol oynar. İnsula bölgesinin kadınlarda erkeklere kıyasla daha büyük olduğunu gören araştırmacılar, bunun kadınların sezgilerinin daha kuvvetli olmasını açıklayabileceğini söylüyorlar. Sınırlı bilgi, içgüdüsel duygular ve önseziler, insula’da işlenerek bütünü oluşturur ve bu süreç, kadınlarda daha hızlı işler.

Referanslar:

Lisa Collier Cool. "Surprising Differences Between the Male & Female Brain". Şuradan alındı: https://womensbrainhealth.org/think-tank/think-twice/surprising-differences-between-the-male-female-brain. (04.04.2021).

"Women Have More Active Brains Than Men". Şuradan alındı: https://www.amenclinics.com/blog/women-more-active-brains-than-men/ (07.08.2017).

"Women Have More Active Brains Than Men" Şuradan alındı: https://www.j-alz.com/content/women-have-more-active-brains-men (07.08.2017).