Erken yumurtalık yetmezliği nedir?

Erken yumurtalık yetmezliği (Premature Ovarian Failure, POF), kadınlarda 40 yaşından önce yumurtalık fonksiyonlarının bozulmasını ifade eden bir durumdur. Bir tür erken menopoz olarak da tanımlanabilecek bu durumda doğurganlık hormonlarının dengesi bozulur, adet döngüsü durabilir ve doğal yollarla gebe kalmak imkansız hale gelir. Erken yumurtalık yetmezliğinin görülme oranı, 30 yaşından küçük kadınlarda 1000’de bir, 40 yaşından küçük kadınlarda ise 100’de birdir. Normalde sağlıklı bir kadının yumurta hücreleri, henüz anne karnındayken oluşmuştur ve menopoz çağına kadar her ay bir yumurta hücresi gebe kalmaya hazır olacak şekilde olgunlaşır. 40’lı yaşlardan sonra yumurta rezervleri azalmaya başlar ve menopozla birlikte adet döngüsünün de durmasıyla yumurta rezervleri tükenir ve doğurganlık durur. Bazı kadınlarda çeşitli nedenlere bağlı olarak yumurtalık rezervleri daha erken bir yaşta işlevini yitirebilir.

Erken yumurtalık yetmezliği neden olur?

Normal şartlar altında her adet döngüsünde belirli miktarda yetersiz yumurta hücresini yok edilirken sağlıklı olanlar hayatta kalır ve yumurtlama evrelerinde olgunlaştırılır. Bu doğal işleyiş sürecinde meydana gelen bozukluklar, hızlanmış folikül kaybı denilen duruma sebep olarak erken yumurtalık yetmezliğine neden olabilir. En sık rastlanan nedenlerden biri de, bağışıklık sisteminde karşılaşılan sorunlardır. Erken yumurtalık yetmezliği vakalarının %10 ila %30’unda bağışıklık sisteminin vücuttaki hücrelere saldırması olarak bilinen otoimmün rahatsızlıkların varlığı görülmüştür. Otoimmün rahatsızlıklara bağlı olarak yumurta folikülleri de yok edilebilir.

Erken yumurtalık yetmezliği belirtileri nelerdir?

• En yaygın görülen belirtilerden biri adet görememedir. 40 yaşından küçük bir kadın 4 ay boyunca adet göremediğinde erken yumurtalık yetmezliğinden şüphelenilebilir.
• Yumurtaların olgunlaşmasını sağlayan FSH hormonlarında doğurganlık hormonlarında görülen dengesizlikler de erken yumurtalık yetmezliği belirtisi olarak kabul edilir.
• Östrojen hormonu eksikliğine bağlı olarak da sıcak basması, terleme, baş ağrıları, dikkat kaybı, cinsel isteksizlik, kemik erimesi, tip 2 diyabet gibi belirtiler de görülebilmektedir.

Erken yumurtalık yetmezliği tedavisi nasıl olur?

Erken yumurtalık yetmezliği tedavisinde öncelikle hormon dengeleyici tedaviler önerilmektedir. Özellikle 40 yaş altı kadınlarda östrojen takviyesi etkili olabilir. Tedavinin başarısında durumun erken teşhis edilip edilmemesi büyük rol oynar. Yaşam tarzı değişiklikleri, yani sağlıklı beslenme, egzersiz gibi düzenlemeler de önerilebilmektedir. Özellikle otoimmün rahatsızlıklara bağlı olarak gelişen bir durum tespit edildiğinde, bağışıklık sistemini güçlendiren ve düzenleyen tedaviler de destekleyici olabilir.

Referanslar:

Vincent A Pellegrini. "Ovarian Insufficiency Treatment & Management". Şuradan alındı: https://emedicine.medscape.com/article/271046-treatment (17.11.2016).

"Premature ovarian insufficiency and getting pregnant". Şuradan alındı: https://www.tommys.org/pregnancy-information/planning-pregnancy/fertility-and-infertility/premature-ovarian-insufficiency-and-getting-pregnant