Doğal afetlerden doğrudan etkilenen kişiler ciddi yaralanmalara veya ölüme yakın deneyimlere maruz kalabilirler; arkadaşları, aileleri, komşuları ve daha büyük topluluklar arasında yıkıma tanık olabilirler; ve telafisi mümkün olmayan mal ve mülk kayıpları yaşayabilirler. Bunların hepsi travmatik deneyimler olarak kabul edilir.

Afetten doğrudan etkilenenler için bir felaketin hemen ardından yer değiştirme ve düzeni yeniden sağlama ihtiyacı oldukça kafa karıştırıcı olacaktır. Bir felaketi takip eden haftalar ve aylar, bazen yeni evlerde ve yeni eşyalarla "yeni normal"e dönüşle ilgili çeşitli görevlerle geçebilir. Bu nedenle, bazı insanlar için bir afetin tam etkisi ve ruh sağlığı üzerindeki etkisi, afet meydana geldikten sonraki haftalar veya aylar boyunca o kadar da belirgin olmayabilir.

Kaybın türüne ve boyutuna bağlı olarak, doğal afetlerden doğrudan etkilenen bireylerde güçlü bir keder, panik, kayıp, korku ve üzüntü hissedilebilir. Uykuya dalmada güçlük yaşama, öfke, sinirlilik ve suçluluk da görülebilir. Afetten ciddi şekilde etkilenmeyen bazı kişiler, "Neden ben değil de onlar?" sorusu karşısında bunalarak "hayatta kalanların suçluluk duygusu"nu kendilerinde hissedebilirler. Bununla birlikte, doğal afetlerden kurtulan bireylerin çoğunluğu, felaket sırasındaki veya hemen sonrasındaki semptomlarda ani değişimlere maruz kalsalar bile, büyük zihinsel sağlık bozuklukları olmadan nihayetinde iyileşirler.

Afet sonrasında başkalarıyla bağlantının sürdürülmesi, hem bireyler hem de toplumun geneli için iyileştirici olabilir. İzole olmaktan kaçınmak ve sosyal destekleri artırmak, toplum içerisinde birlik ve dayanıklılık oluşturmada önemli bir faktör. Buna ek olarak, zor olsa veya bazılarında suçluluk duygusu uyandırsa da düzenli yemek yeme, uyku ve egzersiz gibi öz bakım için zaman ayırmak zorlu zamanlarda sağlığı ve esenliği geliştirmenin anahtarı olabilir. Akut stres veya endişe anlarında, derin nefes egzersizlerini uygulamak, günlük tutmak, kısa yürüyüşler yapmak ve destekleyici kişilerle sohbet etmek önemli bir fark yaratabilir.

Neyse ki, bireyler ve topluluklar, doğal afetler gibi travmatik olayların ardından genellikle harika bir birlik ve beraberlik örneği gösterirler ve çoğu insan bir süre sonra en azından psikolojik olarak kendini toparlayabilir. Fakat tabii ki bununla birlikte, bireylerin bir kısmının afetten sonraki ilk aydan biraz daha uzun sürede psikolojik rahatsızlıklara maruz kalabileceğini hatırlamak önemlidir. Afet gibi potansiyel olarak travmatik yaşam olayları ciddi yaşam stresleri doğurabileceğinden, insanlar sonrasında çeşitli psikolojik rahatsızlıklar geliştirebilirler. Travma sonrası stres bozukluğu (Posttraumatic stress disorder (PTSD), depresyon, anksiyete bozuklukları ve yaşam içerisinde aşırı stres gibi durumlar travma ile ilişkili yaygın durumlar olarak görülürler. Bu durumların her biri için etkili ve verimli tedaviler için çeşitli merkezlerden ve uzmanlardan yardım almak gereklidir.

Aşağıdaki semptomlardan birkaçını bir ay veya daha uzun süre yaşayan kişiler, danışmanlık veya ruh sağlığı desteklerinden yararlanabilirler:

• Kabus görme
• Felaketi hatırlarken yaşanan büyük çaptaki sıkıntı
• Felaketle ilgili konuşmalardan ve haberlerden kaçınma
• Kendileri, başkaları veya dünya hakkındaki düşünce veya hissetme biçimindeki değişiklikler
• Uyku bozukluğu (Uykuya dalma veya uykuyu sürdürme sorunu, çok erken uyanma)
• Sinirlilik hali
• Ani ve kuvvetli irkilmeler
• Panik atak geçirme
• Devamlı artan ve yoğun endişe hali
• Ajitasyon (Sarsılma, hareket etme ve aşırı huzursuzluk) veya fizyolojik durumlar da dahil olmak üzere artan korku, endişe ve anksiyete
• Nefes darlığı ve kasların gerginliği şeklindeki semptomlar
• Depresyon hali
• Aktivitelere veya insanlara olan ilgi kaybı
• Özsaygıda ani düşüşler
• İştahta ani değişiklikler (artma veya azalma)
• Zararlı alışkanlıklar edinme veya bu anlamdaki ciddi artışlar

Son olarak doğal afetler nedeniyle sizin veya bir tanıdığınızın önemli bir psikolojik rahatsızlık yaşadığını düşünüyorsanız, lütfen yardım ve destek için iletişime geçmekten çekinmeyin.

Referans: Dr. Anka A. Vujanovic ve Dr. Matthew W. Gallagher, Houston Üniversitesi, Psikoloji bölümü. "Psychological Impact of Natural Disasters in Adults". Şuradan alındı: https://www.uh.edu/class/news/archive/2017/august-september/natural-disasters-impact-adults/. (6 Eylül 2017).