Acıbadem Taksim Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Gülsen Meral, okul öncesi mutlaka yapılması gereken muayeneleri ve tetkikleri anlattı, önemli uyarılar ve önerilerde bulundu.

Motor ve bilişsel gelişim kontrolü

Çocukların okul başarısı için rutin fiziksel büyüme ve gelişme takibinin yanında motor ve bilişsel gelişimleri için testlerinin de okul öncesi yapılması şart. Bu aynı zamanda, çocuğun öğrenmeye yatkın olduğu ağırlıklı duyularının tespiti, dolayısıyla akademik başarısı için faydalı. Zira kimi çocukların işitsel öğrenmeleri ön plandayken kimi çocukların görsel öğrenme becerileri ön planda olabiliyor.

Görme ve işitme testi

Okula başlamadan önce görme ve işitme testlerinin yapılması okul başarısı için olmazsa olmaz kurallar arasında yer alıyor. Çünkü duyma ya da görme fonksiyonlarının yeteri kadar sağlıklı olmadığının farkına varılmaması çocuğun “başarısızım”, “yapamıyorum” diyerek kendine güvenini kaybetmesine ve içine kapanmasına da neden oluyor. Ayrıca, görmede sıkıntı olmasa da iki senede bir göz muayenesini yenilemek gerekiyor.

Demir eksikliğine karşı kan tahlili

Çocukluk çağında en sık rastlanan sorunlardan biri de demir eksikliği anemisi. Kansızlık (demir eksikliği anemisi) çocukların zeka gelişimini ve beraberinde okul başarısını etkileyen çok önemli bir sorun. Ancak tespiti ve tedavisi de bir o kadar basit. Bu nedenle böyle önemli bir sorunun okul öncesinde araştırılması şart.

Mineral ve vitamin kontrolü

Çocukların yaşına uygun beyin fonksiyonlarının düzgün çalışması ve bedensel gelişimi için D vitamini, B vitamini ve çinko gibi vücudun işlevinde elzem olan vitamin ve minerallerin kandaki yeterlilik düzeyinin kontrolünün yapılması büyük önem taşıyor.

Büyüme gelişme muayenesi

Çocukların kendi yaşıtlarına göre kilo ve boy gelişiminde sapma olup olmadığı, sapma varsa nedenlerinin öğrenilmesi, tedaviye başlanması gerekiyor. Beynin ve vücudun sağlıklı çalışması için genel bir check up muayenesinde fayda var.

Dengeli beslenmenin düzenlenmesi

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Gülsen Meral, “Okul başarısının altın kurallarından biri de beslenmedir. Yapılan çalışmalarda; sabah erken başlanan bir kahvaltı ile okul başarısı arasında yakın ilişki olduğu gösterilmiştir. Beslenmesinde karbonhidrat, protein ve yağ dengesi yaşına uygun olmalıdır. Özellikle ergenlik döneminde büyümenin artması ve vücudun kalsiyum ihtiyacı sebebiyle beslenme dengesi gelecekte çocuklarımızın sağlıklı bir beden ve kemik yapısına sahip olması bakımından önemlidir” diyor.

Çocuğun okulda başarısız olmasının nedeni...

Memorial Wellness Beslenme Danışmanı Dr. Dyt. Yonca Sevim çocuklarının okulda başarısız olması durumunun nelere bağlı olabileceğini anlattı.

Çocuklarda yetersiz beslenme, sadece büyüme-gelişme sorunlarına değil, zeka geriliğine de yol açıyor. Özellikle yetersiz beslenme, kritik bir zamana denk gelirse beyin gelişimi daha fazla zarar görüyor, hafıza ve öğrenme güçlüğünün yanı sıra kalıcı hasar oluşabiliyor.

Zeka gelişimi anne karnında başlıyor

Dengeli ve yeterli beslemenin olduğu bir gebelik süreci çocuğun zeka gelişiminin önemli bir parçasıdır. Doğum sonrası yeterli anne sütü alan ve ek gıdaya geçiş sürecinde tek bir gıdaya yönelik beslenme yerine zengin içerikli, çeşitli gıdaları içeren beslenme şeklini benimseyen çocuklar dengeli ve yeterli beslenme konusunda çok daha başarılı olurlar.

Beyin ve zeka gelişiminde önemli rolü olan besinler

Beyin yapısının önemli bir kısmını yağlar oluşturmaktadır. Dolayısıyla diyetteki yağlar, çocuklar için çok önemlidir. Beyin ve zeka gelişimde önemli rolü olan besin öğeleri, günlük hayatta, sofralarda ve beslenme çantalarında düzenli olarak yer almalıdır. İşte bu besinler:

Omega 3 yağ asitleri

Beyin gelişimi için çok önemlidir. Balıklarda, özellikle soğuk ve derin su balıklarında yüksek oranda bulunur. Balıkları pişirme yönteminde dikkatli olunmalıdır. Çok yüksek ısıya uzun süre maruz kaldığında yağın yapısı bozulabilir. Yanmadan pişirilmelidir. Balık pişirimi için genel önerim seramik tencerelerde, ağzı kapalı olacak şekilde, kısık ateşte 15-20 dk. olmalıdır. Çocuklar haftada 2 veya 3 kez balık tüketmelidirler. Sardalya, omega 3 yağ asitlerinin en zengin kaynağıdır ve ülkemizde taze olarak yetişmesi de onu çekici kılan en büyük özelliğidir. Somon, omega 3 yağ asitlerinin diğer zengin kaynağıdır, aynı zamanda kırmızı rengini veren astaksantin bilinen en güçlü antioksidanlardan biridir.

Bitkisel kaynaklı Omega 3 yağ asitleri

Kabuklu yemişlerde de omega 3 yağ asitleri bulunur. Bu yağların korunması çok önemli olduğu için doğa onları ışık geçirmeyen sert kabuklara saklamıştır. Bu nedenle tüketilmeden önce ayıklanmalı ya da ayıklandıktan sonra koyu renkli cam bir kavanoz içinde buzdolabında saklanmalıdırlar. Pikan cevizi, omega 3 yağ asitlerini en yüksek içeren yağlı tohumlardan biridir. Ceviz, fındık, badem, hem omega 3 yağ asitleri hem de büyüme için gerekli mineralleri içerir.

Kolesterol: Beyin yapısı için çok önemli bir yağdır. Özellikle beyin gelişimi döneminde çocukların kolesterole ihtiyacı vardır. Kolesterol hayvansal kaynaklı doymuş bir yağ çeşididir. Bozulmadan saklanması gerekir, kapalı kaplarda ve buzdolabında tutulmalıdır. Pişirme sırasında yakılmamalıdır. Yumurta, kaliteli protein ve kolin içermesi sebebiyle sadece beyin yapısında değil, tüm vücutta yapım ve hormon üretiminde önemli rolü vardır. Tereyağı, kolesterol en yüksek içeren yağ grubu bir besindir. Kahvaltılarda veya çorbalarda yakılmadan kullanılabilir. Kilo problemi olan çocuklarda tüketim miktarlarında dikkatli olunmalıdır. Kefir, yoğurt ve süt grubu, beyin gelişimi ve fonksiyonlarında önemli rol oynarlar. Bu grup aynı zamanda kolesterol ve kalsiyum için de sağlıklı kaynaklardır. B12 vitaminin zengin kaynağı olarak hafızayı da güçlendirir. Eğer bir fayda sıralaması yapmak gerekirse; kefir, yoğurt ve süt olmalıdır.

İyot: Mineral eksikliği çocuklarda zeka geriliği sebebidir. Bir insanın tüm hayatı boyunca ihtiyaç duyduğu iyot miktarı yalnızca 1 tatlı kaşığıdır ama gebelik süresinde veya bebeklik dönemindeki eksikliği bir ömür boyu zeka geriliği sebebidir. Himalaya tuzu, iyotlu tuz ve deniz ürünleri, balıklar ve içme suyu iyot kaynağıdır. Karidesin iyi bir iyot, kolesterol ve w-3 yağ asidi kaynağı olduğu unutulmamalıdır.

Çinko: Merkezi sinir sistemi, bilişsel fonksiyonlar, dikkat ve motor fonksiyonlar üzerinde etkisi vardır. Çocukların beslenmesinin çinko mineralinden yeterli olması gerekmektedir. Kırmızı etler, hem yüksek ve kaliteli çinko, demir hem de proteinleri hem de B grubu vitaminleri, özellikle B12 içermesi sebebiyle çocukların beden ve zeka gelişiminde çok önemli bir yer alır. Katkısız, doğal etler tercih edilmelidir. Şarküteri gıdalardan uzak durulmalıdır. Kabak çekirdeği, çinkoyu yüksek oranda içerir, aynı zamanda içeriğinde omega 3 ve uyku-büyüme için gerekli proteinler de vardır. Gece ara öğününde bir bardak süt ve 1 yemek kaşığı tuzsuz kabak çekirdeği ile çocuğun büyümesine destek verilebilir. Kereviz, çinkoyu yüksek oranda içerir. Çorba ve sebze yemeklerinin içinde yer alırsa çocuklar itiraz etmeden tüketebilir. En güzeli ise yoğurtlu cevizli kereviz salatası ile bir kalemde zeka gelişimi için gerekli olan birçok besin öğesini yemesi sağlanabilir.

B grubu vitaminleri: Folik asit, B12 ve B6 vitaminlerinin anne karnından itibaren yeterli olarak alınması dil ve motor gelişimi ve ileri dönemdeki akademik başarı üzerinde doğrudan etkisi vardır. Bu vitaminlerdeki yetersizlik, algı, dikkat ve öğrenmeyi etkilemektedir. B12, hayvansal kaynaklı bir gıda olup etler ve süt grubunda yüksek oranda bulunur. Folik asit, özellikle koyu yeşil yapraklı sebzelerde yüksek oranda bulunur. Ispanak, kuşkonmaz ve lahana grubu da folik asidi yüksek oranda içerir. Günde 5 porsiyon taze sebze ve meyve tüketilmelidir. B6, protein kalitesi yüksek olan gıdalarda bulunmaktadır. Bu grupta etler, yumurta, süt, yağlı tohumlar, muz ve nohut yer alır.

Dikkat! Keçi sütünün folik asit içeriği diğer sütlere göre çok düşüktür. Keçi sütü ve ürünleri ile beslenen çocuklarda folik asit yetersizliği gözlenebilir.

Demir: Demir yetersizliğinde çocukların okul başarısı düşmektedir. Demir açısından yeterli beslenmenin, IQ, okul başarısı, hafıza ve odak üzerinde etkili olduğu gösterilmiştir. Demir yetersizliğinde vücudun oksijenlenmesi düşük olur ve bu da dokuların büyüme gelişme işlevini etkiler. Börülce, demir içeriği en yüksek olan kurubaklagildir. Nohut ve diğer fasulyeler de demiri yüksek oranda içerir. Fakat bu demirin emilebilmesi için limon, taze sebzeler ve meyveler gibi C vitamini ile birlikte tüketilmelidir. Demiri yüksek içerdiği bilinen üzüm pekmezi, 1 tatlı kaşığı taze limon suyu ile karıştırılıp tüketilmelidir. Asma yaprağı, A vitamini, B6 vitamini, demir, kalsiyum, magnezyum ve posanın iyi kaynağıdır. Kıymalı ve domatesli yaprak sarmaları hem çocukların çok sevdiği bir menüdür hem de sağlıklıdır. Yanında cacık veya yoğurt ve bir adet portakal ile tüketilmesi denge açısından önemlidir. Su teresi, folik asit, demir kalsiyum, manganez, A, K, C vitamini ve B6 vitamininin zengin bir kaynağıdır.