Eklem yüzeyinde oluşan hasar yüzünden ağrı çeken, yürüyemeyen ve günlük yaşamı aksayan pek çok kişi var. Doğru hastaya yapılan protez ameliyatları bu güçlükleri ortadan kaldırıyor. Dünyada yapılan protez ameliyatlarının ilk sırasında diz, ikinci sırasındaysa kalça protezleri yer alıyor.

Protez, vücutta eksik olan herhangi bir organ veya dokunun yerini almak üzere kullanılan yapay bir maddeyi ifade ediyor. Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Op. Dr. Şafak Onbaşıoğlu, peruklar, diş implantları, işitme cihazları, takma bacaklar veya yapay kalp kapaklarının tümünün birer protez olduğunu söylüyor. Ortopedik uygulamada protez denildiğindeyse daha çok hastalıklı veya bozulmuş bir eklemi değiştirmek üzere ameliyatla kemik içerisine veya yüzeyine yerleştirilen metal cisimlerden (implantlar) bahsediliyor. Op. Dr. Onbaşıoğlu, “Protezler bozulmuş olan hemen hemen tüm eklem yüzeylerinde kullanılabiliyor. Kalça, diz, ayak bileği, omuz, dirsek, el bileği, parmak eklemleri, çene ve omurga eklemlerini protez uygulayarak tedavi etmek mümkündür” diye konuşuyor.

Sorunlar neler?

Protez ameliyatına ihtiyaç duyulmasına neden olan eklem yüzeylerindeki bozulmaların en sık görülen nedeninin artritler olduğu belirtiliyor.

• Yaşlanma ve yıpranma ile ortaya çıkan dejeneratif artritler,

• Kazalar, yaralanmalar, kırıklar sonucu gelişen travmatik artritler,

• Romatizmal hastalıklarla ortaya çıkan romatoid artritler,

• Eklemi tutan enfeksiyonlar sonucu oluşan enfektif artritler, eklem yüzeyindeki kıkırdağı bozarak artroza yani kireçlenmeye neden oluyor.

Op. Dr. Onbaşıoğlu, “Kemik içerisindeki kan dolaşımı bozuklukları, kalça çıkığı gibi mekanik bozukluklar ve eklemi ilgilendiren kemik tümörleri de eklem yüzeyini bozabiliyor” diyor.

Diz protezi ilk sırada

Sonuç olarak nedeni ne olursa olsun, eklem yüzeyinde oluşan hasar, şiddetli ağrıya ve eklem hareketlerinin bozulmasına neden olduğunda ve bu şikâyetler istirahat, ağrı kesiciler veya fizik tedaviyle geçmeyip kişinin yaşam kalitesini düşürmeye başladığında, tedavi protez ameliyatıyla bozulmuş olan eklemin değiştirilmesini gerekli kılıyor. 2011 yılında tüm dünyada uygulanan protez ameliyatı sayısının yaklaşık iki milyon olduğu tahmin ediliyor. Bu sayının yarısının diz protezlerine ait olduğu belirtiliyor. İkinci sırayı yaklaşık 700 bin ameliyatla kalça protezleri alıyor.

Prof. Dr. Onbaşıoğlu, Türkiye’de yılda yaklaşık 50 bin adet eklem protezi ameliyatı yapıldığına dikkat çekiyor. Protez ameliyatları genel olarak değiştirilen eklem yüzü sayısına göre ikiye ayrılıyor. Sadece tek bir eklem yüzü değiştiriliyorsa “parsi- yel protez” uygulaması, eklemin birbirine bakan her iki yüzü değiştiriliyorsa “total protez” uygulaması söz konusu oluyor. Total protez uygulamasında değiştirilen yüzeyler arasında yastık görevi görecek ve eklem hareketini kolaylaştıracak “polietilen” adlı bir parça yer alıyor. Protez, sadece bozuk yüzeylerin tıraşlanarak üzerine metal implantın geçirilmesiyle uygulandığı zaman yapılan işlem, “yüzey artroplastisi” adını alıyor.

Ameliyat tekniğine göre protezler klasik ve nispeten daha büyük bir kesi veya “mini-invaziv” denilen daha küçük bir kesi yapılarak gerçekleştiriliyor. Sağlıklı dokulara ne kadar az zarar verilirse, yapılan ameliyatın başarısı artmış oluyor.

Kendinizi test edin

Vücudunuzda özellikle kalça veya diz gibi büyük bir eklemi ilgilendiren bölgelerde aşağıdaki şikâyetlerin mevcut olması halinde kalça veya diz protezi için aday olabilirsiniz.

• Uzun süreli ve şiddetli eklem ağrısı.

• Ağrı kesici ve diğer konservatif yöntemlere (fizik tedavi gibi) cevap alınamaması hali.

• Ağrıyı gidermek için sürekli ve giderek artan dozda ağrı kesici almak.

• Ayakta kalma veya yürüme süre ve mesafesinin giderek azalması.

• Eklem hareketlerinin kısıtlanmaya başlanması ve kişinin günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmesinin zorlaşması.

• Bacaklarda kısalık ve çarpılma gibi gözle görülür deformitelerin oluşması.

• Bunlara ek olarak eklemi ilgilendiren çok parçalı kırıklarda kırığın onarılmasının mümkün olmadığı durumlarda veya bu tedavi seçeneğinin yeterince başarılı olamayacağı düşünüldüğünde, protez uygulaması ilk seçenek olarak tercih edilebilir.

Protez ameliyatının bilgisayar destekli robotik cerrahi’yle yapılması önemli bir gelişme olarak görülüyor.

Ameliyatın başarısında implantın yeri büyük

Protez ameliyatının başarısında, kullanılan protezin (implant) rolü çok büyük. Protezlerde kullanılan metaller genelde, titanium veya kobalt kromdan yapılıyor. Bu metallerin kemiğe tutunması kemik çimentosuyla sağlanıyor ya da kemik içerisine veya yüzeyine çimento kullanmadan sıkıca oturacak şekilde çakılarak tespit ediliyor.

Çoğu zaman kemiğe tutunacak metal yüzeylerde, tutunmayı kolaylaştıracak pürüzlü yüzeyler bulunuyor veya metalin üzeri özel bir maddeyle kaplı oluyor. Total protezlerde metal yüzeyler arasındaki uyum ve hareket kolaylığını sağlamak üzere, arada, “polietilen” adı verilen aşınmaya dirençli bir madde veya seramik yer alıyor.

Haber: Ceyda Erenoğlu