3.000'den fazla ergen üzerinde yapılan bir çalışma, en erken yatan, en uzun süre uyuyan ve en düşük uyku kalp atış hızına sahip olanların okuma, kelime bilgisi, problem çözme ve diğer zihinsel testlerde diğerlerinden daha iyi performans gösterdiğini gösterdi.

Araştırmacılar, akranlarından daha erken yatan ve daha uzun süre uyuyan gençlerin daha keskin zihinsel becerilere sahip olma eğiliminde olduklarını ve bilişsel testlerde daha iyi puanlar aldıklarını söyledi.

Araştırmacılar, sağlıklı uyku alışkanlıklarına sahip gençlerin kötü uyuyanlardan daha iyi puanlar almasını bekliyorlardı, ancak uykudaki küçük farklılıkların bile ergenlerin bilişsel yetenekleri üzerinde yarattığı etkiye şaşırdılar.

The Guardian’ın haberine göre, Cambridge Üniversitesi'nde klinik nöropsikoloji profesörü olan Barbara Sahakian, "Uykunun daha iyi bilişsel yetenekleri yönlendirdiğini düşünüyoruz, çünkü kısmen uyku sırasında hafızamızı pekiştiriyoruz" dedi.

Ergenlikte beyin gelişimi ile yatma saati ilişkisi

İyi bir gece uykusu uzun zamandır daha iyi zihinsel performansla ilişkilendirilmiştir, ancak araştırmacılar hala ergenlikte kritik beyin gelişiminin daha geç yatma saatlerine ve genel olarak daha az uykuya geçişle çakıştığı zaman ne olduğunu anlamaya çalışıyorlar.

Sahakian'ın ekibi ve Şanghay'daki Fudan Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, ABD'deki beyin gelişimi ve çocuk sağlığı üzerine en büyük uzun vadeli araştırma olan “ergen beyin bilişsel gelişimi” çalışmasında 3.222 gencin verilerini analiz etti. Katılanlara beyin taramaları ile bilişsel testler yaptırdı ve uykuları takip edildi.

Çalışma, en iyi uyku alışkanlıklarına sahip olanların bile uzmanların önerdiğinden daha az uyuduğunu buldu. Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi'ne göre, 13 ila 18 yaşındakilerin gecede sekiz ila 10 saat uyuması gerekiyor.

Ergenler üç ayrı gruba ayrıldı. İlk grup, yaklaşık %39'u, en geç yatağa girdi ve en erken uyandı, gecede ortalama yedi saat 10 dakika uyudu. İkinci grup, yaklaşık %24'ü, ortalama yedi saat 21 dakika uyudu. Üçüncü grup, yaklaşık %37'si, en erken yatağa girdi, en uzun uyudu ve en düşük uyku kalp atış hızlarına sahipti. Yaklaşık yedi saat 25 dakika uyudular.

Farklı grupların eğitim başarılarında anlamlı bir fark olmasa da, üçüncü gruptakiler bilişsel testlerde en yüksek puanı aldı, onları ikinci grup izledi ve birinci grup en kötü puanı aldı. Beyin taramaları, üçüncü gruptakilerin en büyük beyin hacimlerine ve en iyi beyin işlevlerine sahip olduğunu gösterdi. Ayrıntılar Cell Reports'ta yayınlandı.

İlginizi çekebilir: Ergenlere nasıl davranmalı?

“Uykuda küçük, uzun vadede büyük farklar”

Sahakian, uykudaki küçük farklılıkların böyle bir etkiye sahip olmasının "şaşırtıcı" olduğunu söyledi ve ekledi: "Bu, uyku miktarındaki küçük farklılıkların zamanla birikerek sonuçlarda büyük bir fark yarattığını gösteriyor."

Uykularını iyileştirmek ve zihinsel becerilerini artırmak isteyen gençler için Sahakian, uykuya yardımcı olmak için düzenli egzersiz yapmayı ve akşam geç saatlerde cep telefonu veya bilgisayar kullanmamayı öneriyor.

Oxford Üniversitesi'nde uyku tıbbı profesörü olan Colin Espie, araştırma sonuçlarını The Guardian’a şöyle yorumladı: "Karmaşık görevleri yerine getirebilen son derece gelişmiş beyinlere sahip olmanın sonuçlarından biri, insanlar olarak özellikle gelişmekte olan yıllarda uykuya özellikle bağımlı olmamızdır.

"Bu araştırmanın gösterdiği gibi, geç uykuya dalmak ve daha az uyumak sorunlu bir davranış biçimidir. Hiç şüphe yok ki bu, gençlerin okula nispeten erken kalkmaları ve hafta sonları telafi etmeleri gereken okul günlerinde daha da kötüleşiyor. Bu, sosyal jet lag olarak bilinen bir fenomen."

Profesör Espie, okullarda verilen eğitim içeriğine uyku sağlığı ile ilgili daha fazla içerik eklenmesi ve uykuya daha fazla vurgu yapılması gerektiğini ifade etti.

York Üniversitesi'nde psikoloji profesörü olan Gareth Gaskell ise araştırmada erken ergenlik dönemine odaklanılmasını memnuniyetle karşıladı ve şöyle dedi: "Ergenlik döneminde müdahale çalışmaları konusunda daha fazla şey görmek isteriz, böylece yetersiz uyku düzenlerine sahip olabilecek ergenlere nasıl yardımcı olabileceğimizi öğrenebiliriz. Genellikle, uyku zamanı rutininde, örneğin ekran kullanımı konusunda, uykunun zamanlamasını ve süresini iyileştirmek için oldukça basit değişiklikler yapılabilir ve bunlar fark yaratabilir.

Referans: Ian Sample. "Teenagers who go to bed early and sleep longer have sharper brains, study finds"." (2025) Şuradan alındı: https://www.theguardian.com/science/2025/apr/22/teenagers-bed-early-sleep-longer-sharper-brains-study