Bir hastalık belirti vermeden bazı tarama testleri ile hastalığın erken aşamada saptanmasına erken tanı denir. Erken tanı ile hastalık yayılmadan çok erken aşamada saptanır ve hastalığın ilerlemesi engellenir. Böylece hastalığın tedavisi daha kolay bir şekilde yapılabilir, hastanın hayat kalitesi etkilenmez ve tedavi maliyetleri düşer.

Erken tanının hayat kurtarıcı olduğu ve daha çok kadınlarda görülen kanserler şunlardır;

• Meme kanseri

• Bağırsak kanseri (Kolorektal Kanser)

• Rahim kanseri (Endometrium kanseri)

• Akciğer kanseri

• Rahim ağzı kanseri (Serviks kanseri)

• Cilt kanseri

• Yumurtalık kanseri (Over kanseri)

Bu kanserlerin erken tanısı için neler yapabilirsiniz? Nasıl önlem alabilirsiniz?

Meme kanseri

Meme kanseri kadında en sık görülen kanser türüdür. Meme kanseri her yaş grubunda görülebilse de yaş arttıkça meme kanseri riski artar. Ancak risk faktörü bulunan kadınlar meme kanserine daha yatkındır.

Bu nedenle Amerikan Kanser Cemiyeti erken tanı için tüm kadınların meme taraması yaptırmasını önermektedir. Buna göre;

• Meme taramasına 45 yaşında başlanmalı

• 40-44 yaş arasındaki kadınlar isterlerse meme taraması yaptırabilirler

• 45-55 yaş arasında yılda 1 defa meme taraması yaptırılmalı

• 55 yaşından sonra ise hasta isterse 1-2 yıl aralıklarla meme taraması yaptırmaya devam edebilir

• Sağlıklı olan ve en az 10 yıl yaşam sürme beklentisi olan kadınlar, mamografi ile düzenli olarak taranmaya devam etmeli

Ancak meme kanseri için yüksek risk taşıyan kadınlar daha sık aralıklarla ve daha erken meme taramasına başlamalıdır. Yukarıda bahsedilen tarama kriterleri meme kanseri için az-orta risk taşıyan kadınlar için geçerli algoritmadır.

Bağırsak kanseri (Kolorektal kanser)

Kalın bağırsak ve rektumu tutan kolorektal kanser için en önemli risk faktörü genetik yatkınlık, obezite, kırmızı etten zengin beslenme, hareketsizlik ve sigara-alkol kullanımıdır. Meme kanseri taraması gibi her kadının kolorektal kanser için düzenli aralıklarla tarama yaptırması gerekir.

• Bağırsak kanseri taramasına 45 yaşında başlanmalıdır

• 75 yaşına kadar tarama devam etmelidir

• 75-85 yaş arası hastanın isteğine göre taramaya devam edilebilir

• 85 yaşından sonra tarama kesilmelidir.

Tarama şu yöntemlerden biri ile yapılabilir

• Yıllık gaytada gizli kan

• 10 yılda bir kolonoskopi

• 5 yılda bir tomografi ile kolonografi

Rahim kanseri (Endometriyum kanseri)

Rahim kanseri kadında en sık görülen jinekolojik kanserdir. Yaşla beraber rahim kanseri riski artar. Rahim kanseri riskini artıran risk faktörleri şunlardır:

• Erken adet görme

• Geç menopoz

• Karşılanmamış östrojene maruz kalma (hormon ilaçları, polikistik over sendromu)

• Çocuk doğurmamış olmak

• Obezite

• Tamoksifen kullanımı

• Herediter non-poliposis kolorektal kanser öyküsünü olması

Rahim kanserinin erken teşhisi için bir tarama testi yoktur. En önemli erken tanı hastanın belirtileridir. Çünkü rahim kanseri erken aşamada adet düzensizliği şeklinde belirti verir. Tanı rahimden parça alınıp patolojiye gönderilerek konur.

Bu nedenle tüm kadınlar rahim kanseri belirtileri açısından bilgilendirilmeli ve bu belirtiler olduğunda ertelemeden doktora gitmesi yönünde uyarılmalıdır.

Rahim kanseri belirtileri arasında adet dışı kanama, lekelenme, adetlerin normalden fazla olması veya uzun sürmesi vardır. Menopoza girmiş bir kadında ise her hangi bir kanama olması rahim kanserinin habercisi olabilir.

İstisna olarak herediter non-poliposis kolorektal kanser öyküsü olanların 35 yaşından sonra yıllık endometriyal biyopsi (rahimden parça alma) ile takip edilmesi rahim kanserinin erken tanısı için tavsiye edilmektedir.

Rahim ağzı kanseri (Serviks kanseri)

Rahim ağzı kanseri için en önemli risk faktörü HPV (Human Papilloma Virüs) enfeksiyonudur. HPV cinsel yolla bulaşan bir virüstür. Virüs vücuda girdikten sonra eğer vücuttan temizlenemezse, bazı HPV tipleri yıllar sonra rahim ağzı kanserine yol açabilir.

Bu nedenle HPV den korunmak demek rahim ağzı kanserinden korunmak anlamına gelir. HPV den korunmanın da en etkili yöntemi aşı olmaktır. Dünya sağlık örgütü 9-26 yaş arası tüm kız ve erkek çocukların HPV aşısı yaptırmasını önermektedir.

Rahim ağı kanseri için düzenli tarama yapılması erken teşhis için çok önemlidir. Çünkü rahim ağzı kanseri birden ortaya çıkmaz. Hücresel değişiklikler başladıktan 20-25 yıl sonra rahim ağzı kanserine döner.

Rahim ağzı kanseri erken tanısı için düzenli aralıklarla smear testi veya HPV testinin yapılması, hastalık daha kansere çevirmeden çok erken evrede yakalanmasını sağlar. Erken aşamada yakalandığında ise basit tedavilerle kolayca rahim ağzı kanseri başlangıcı tedavi edilebilir.

Rahim ağzı kanseri taraması şu şekilde yapılmalıdır:

• 25 yaşında taramaya başlanmalı

• 65 yaşında tarama kesilmeli

• 3 yılda bir sadece smear test (PAP-TEST) veya 5 yılda bir smear ile birlikte HPV testi (COTEST) ile rahim ağzı kanseri taraması yapılmalı

Yumurtalık kanseri (Over kanseri)

Yumurtalık kanserinin erken tanısı için bir tarama testi yoktur. Ne yazık ki yumurtalık kanseri ileri aşamada belirti vermeye başlar. Yumurtalık kanseri belirtileri şunlardır:

• Kasık ağrısı

• Karında şişlik

• Kilo kaybı

Bu belirtiler olduğunda vakit kaybetmeden doktora başvurmanızda fayda vardır. Yapılan jinekolojik muayenede veya ultrasonografide yumurtalıkta kitle saptanır. Bu durumda kitlenin patolojik incelemesiyle yumurtalık kanseri teşhisi konur.

Kanser riskinizi azaltmak için yapmanız gerekenler

1. Sigara ve alkolden uzak durun
2. Dengeli beslenin
3. Spor yapın
4. İdeal kiloda olun
5. Ailenizdeki genetik geçişli kanserler yönünden uyanık olun
6. Düzenli kanser taramalarınızı yaptırın