Yapay zeka hayatımızın her alanına entegre olurken, mental sağlık konusunda da farklı şekillerde kullanılmaya başlandı. ChatGPT, doğru kullanıldığında ruh sağlığını desteklemek için rehberlik edebilir, psikolojik farkındalık yaratabilir ve bazı pratik stratejiler sunabilir. Ancak uzmanlar, bu tür yapay zeka destekli araçların terapinin yerini tutamayacağını ve bir uzmandan alınacak desteğin önemini hatırlatıyor.

Manhattan merkezli psikoterapist Mikki Lee Elembaby, ChatGPT'nin ruh sağlığını destekleyici bir araç olabileceğini, ancak bireylerin bunu gerçek insan bağlantılarının veya profesyonel terapinin yerine koymamaları gerektiğini söylüyor. Yine de, düşünceleri organize etmek, duygu durum takibi yapmak, zorlu konuşmalar için hazırlık yapmak gibi birçok alanda faydalı bir destek sunabiliyor.

İşte ChatGPT’nin psikolojik iyiliğinize katkı sağlayabileceği 7 farklı alan:

1. Duygularınızı anlamak için günlük tutmanıza yardımcı olabilir

Günlük tutma (journaling), kafanızın içinde dönüp duran meseleleri keşfetmek ve kendinizi ifade etmek için etkili, şifalı bir araçtır. Ancak bazen, nereden başlayacağınızı bilemediğinizden günlük tutmayı zor buluyor olabilirsiniz. ChatGPT, günlük tutarken rehberlik edecek sorular ve yönlendirmeler sunarak size ilham verebilir.

Örneğin, “Bugün seni en çok mutlu eden şey neydi?” veya “Son zamanlarda seni en çok zorlayan duygu ne oldu?” gibi farkındalığınızı artıracak sorularla düşüncelerinizi daha sistematik bir şekilde yazıya dökmenize yardımcı olabilir.

Bunun için Chat GPT’ye günlük tutma alışkanlığınızı veya günlük tutmakla ilgili yaklaşımınızı anlatın, ne niyetle günlük tutmak istediğinizden bahsedin ve “günlük tutmamı kolaylaştıracak birkaç soru öner” gibi bir yönlendirmeyle, size rehberlik etmesini isteyin.

2. Karmaşık düşünceleri düzenleyerek zihinsel yükünüzü hafifletebilir

Zihniniz sürekli yapılacaklar listesiyle doluyorsa ve neye öncelik vereceğinizi bilemiyorsanız, ChatGPT sizin için beyin boşaltma (brain dump) yöntemiyle düşüncelerinizi sıralamanıza yardımcı olabilir.

Özellikle DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) olan bireyler için, görevleri belirlemek ve önceliklendirmek zor olabilir. Psikolog Mikki Lee Elembaby, danışanlarına haftalık görevlerini ChatGPT’ye sıralamalarını ve ardından bunları önceliklendirmelerini öneriyor. Böylece, zihin karmaşasından kurtulup daha net bir plan oluşturabilirsiniz.

3. Psikoeğitim sağlayarak zihinsel farkındalığınızı artırabilir

Psikoeğitim, bireylerin ruhsal sağlıkları hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamak için kullanılan bir yaklaşımdır. ChatGPT, belirli bir psikolojik durum hakkında bilgi almak isteyen bireylere nötr ve hızlı bir kaynak olarak hizmet edebilir.

Örneğin, travmaya verilen tepkiler, kaygının belirtileri veya depresyonun yaygın semptomları gibi konularda temel bilgileri öğrenmek için ChatGPT’ye danışabilirsiniz. Psikolog Gayle Clark, yapay zekanın doğru yönlendirmelerle kullanıldığında bireylerin ruhsal sağlık hakkında daha fazla bilgi edinmesine yardımcı olabileceğini belirtiyor.

Ancak özellikle tıbbi konular hakkında bilgi istiyorsanız, size kaynaklar sunmasını da isteyin ya da siz, güvenilir kaynaklardan bu bilgileri doğrulayın.

4. Başa çıkma stratejileri ve meditasyon önerileri sunabilir

Anksiyete, stres ve depresyon gibi durumlarla başa çıkmak için kullanılan mindfulness, meditasyon ve nefes egzersizleri gibi teknikleri öğrenmek istiyorsanız, ChatGPT’den destek alabilirsiniz.

Örneğin, “Stresimi azaltmak için hangi nefes egzersizlerini yapabilirim?” veya “Günlük mindfulness pratikleri önerir misin?” diye sorarak, duygusal regülasyonunuzu geliştirecek pratik öneriler alabilirsiniz. GPT’nin en iyi tarafı, bu özellikleri listelerken sizin ifade edeceğiniz özel durumları da göz önünde bulundurabiliyor olması.

5. Zor insanlarla iletişim kurarken size rehberlik edebilir

Özellikle duygusal olarak zorlayıcı kişilerle iletişim kurmak gerektiğinde, ne söyleyeceğinizi bilemeyebilirsiniz. ChatGPT, tartışmalarda kendinizi ifade etmenize yardımcı olacak sakin, mantıklı ve net yanıtlar oluşturabilir.

Uzmanlar, toksik ilişkilerde sınır koymak veya manipülatif insanlarla iletişimi yönetmek için yapay zekanın duygusal yükü azaltıcı bir araç olarak kullanılabileceğini belirtiyor. Örneğin, ChatGPT’ye “Patronumla yaşadığım bir problem hakkında nasıl profesyonel bir e-posta yazabilirim?” diye sorarak bir taslak oluşturabilirsiniz.

6. Terapi seansları arasında bilgi toplamanıza yardımcı olabilir

Bazen terapistiniz size belirli bir konuda araştırma yapmanızı veya bir kitap okumanızı önerebilir. ChatGPT, bu bilgileri toplamak ve düzenlemek için etkili bir araç olabilir.

Örneğin, “Kaygı yönetimi hakkında iyi bir kitap önerir misin?” veya “Depresyonla başa çıkma stratejileri nelerdir?” gibi sorularla terapi sürecinize destekleyici kaynaklar ekleyebilirsiniz.

ChatGPT bir terapistin yerine geçebilir mi?

Tüm bu avantajlarına rağmen, uzmanlar yapay zekanın hiçbir zaman terapiye alternatif olamayacağını vurguluyor. Çünkü ChatGPT, bir terapistin sağlayacağı bireysel yaklaşımı, duygusal desteği ve klinik değerlendirmeyi sunamaz.

Psikoterapist Mikki Lee Elembaby, yapay zekanın gerçek insan etkileşiminin yerini alamayacağını belirterek, “Bazı şeyleri yalnızca gerçek bir dost, terapist ya da sevdiklerinizle kurduğunuz bağ karşılayabilir” diyor.

Yapay zeka destekli mental sağlık araçları doğru kullanıldığında faydalı olabilir, ancak profesyonel destek gerektiren durumlarda bir uzmana başvurmak her zaman en doğru seçenektir. Eğer ruh sağlığınızla ilgili ciddi endişeleriniz varsa, bir terapiste veya uzman bir psikoloğa danışmanız önerilir.

Kaynak: Wendy Wisner. "7 Ways You Can Use ChatGPT for Your Mental Health and Wellness". Şuradan alındı: https://www.verywellmind.com/using-chatgpt-for-mental-health-and-wellness-11695183. (14.03.2025).