Covid-19 hastalığının etkileri üzerinde yapılan yeni bir araştırma, hastalığın uzun sürmesinin bilişsel işlevleri ciddi şekilde etkileyebileceğini ortaya koydu.

İngiltere’deki Imperial College London’da yapılan ve sonuçları yeni yayınlanan araştırmada, 2022 yazında 140 binden fazla kişi değerlendirildi. Araştırmada Covid-19'un, enfeksiyondan sonra bilişsel beceriler ve hafıza üzerinde bir yıl veya daha uzun süren bir etkisi olabileceği görüldü.

12 haftadan uzun süredir devam eden çözülmemiş semptomları olan kişilerde hafıza, muhakeme ve yürütme işlevini içeren görevlerde performansta daha belirgin eksiklikler vardı. Bilim insanı ‘beyin sisi’ olarak adlandırılan bu durumun ölçülebilir bir etkiye sahip olduğunu gösterdiğini söyledi.

Alanında yapılan en büyük çalışma oldu

Imperial College London'dan Prof. Adam Hampshire'ın liderliğindeki ekip tarafından yürütülen araştırma, Covid-19 enfeksiyonunun ardından bir yıl veya daha uzun bir süre sonra bile bilişsel fonksiyonlar üzerindeki etkilerini detaylı bir şekilde inceledi. Araştırma kapsamında, dünya genelindeki en kapsamlı ve en büyük Covid izleme çalışmalarından biri olan React kohortunun 140 binden fazla katılımcısı, çevrimiçi bilişsel testlere tabi tutuldu. Bu testler, hafıza, dikkat, muhakeme ve diğer beyin işlevleri gibi çeşitli alanları değerlendirmek üzere tasarlandı.

Ağustos ve Eylül 2022 tarihleri arasında gerçekleştirilen değerlendirmeler, semptomları 12 haftadan uzun süren ve bu süre zarfında semptomları hala devam eden katılımcıların yaklaşık yüzde 3,5'ini kapsıyordu. Bu grup içinde, semptomlar çözülenlere kıyasla bilişsel testlerde daha büyük açıklar saptandı; bu durum, Covid-19 enfeksiyonundan uzun süre sonra bile kalıcı bilişsel eksikliklerin mevcut olabileceğine işaret etti.

Koku alma duyusu ve anıların bağlantılı olduğu bilinen bir gerçek. Bu durum, COVID kaynaklı koku alma duyusu kaybının hafıza üzerinde etkileri hakkında soru işaretlerine yol açıyor. Devamı: COVID hafızayı etkiliyor mu?

IQ puanında düşüklük görüldü

Araştırma sonuçlarına göre, semptomları 12 haftadan fazla süren ve çözülmeyen hastalar, IQ testine eşdeğer bir değerlendirmede ortalama altı IQ puanı düşüklüğü yaşadı. Bu bulgu, bilim dünyasında "beyin sisi" olarak bilinen durumun, bilişsel yetenekler üzerinde ölçülebilir bir etkiye sahip olduğunu kanıtlar nitelikteydi. Ancak, enfekte olmuş ancak artık semptom göstermeyen bireyler arasında tespit edilen farklar daha mütevazıydı ve bu grup için IQ puanı farkı yaklaşık üç puan olarak hesaplandı.

Imperial College London'dan Prof. Paul Elliott, araştırmanın kıdemli yazarlarından biri olarak, uzun süreli semptomları sonrasında iyileşen kişilerin, kısa süreli hastalık geçirenlerle benzer bilişsel iyileşme seviyeleri bekleyebileceklerini belirtti. Bu, uzun Covid'den muzdarip bireyler için umut verici bir haber olarak değerlendirildi.

Oxford Üniversitesi'nden araştırmacı Dr. Maxime Taquet, çalışmanın bulguları hakkında, "Covid-19 sonrası bilişsel açıdan ortalama olarak küçük düşüşler gözlemlesek de, önemli oranda daha belirgin bilişsel açıkları olan ve bu durumun işlevsellikleri üzerinde olası etkileri bulunan bir azınlık var," dedi. Bu durum, pandeminin geniş ölçeği ve etkilenen kişi sayısı göz önüne alındığında, özellikle endişe verici.

Araştırma, Covid-19 enfeksiyonunun uzun vadeli etkilerini anlamak adına önemli bir adımı temsil ediyor. Bilim insanları, enfeksiyon sonrası bilişsel eksikliklerin derinlemesine anlaşılması ve bu durumdan etkilenen bireyler için müdahale yöntemlerinin geliştirilmesi için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu vurguluyor.

Beyin sisi nedir?

Beyin sisi, zihinsel netlik eksikliği, odaklanma güçlüğü, hafıza problemleri ve karar verme yetisinin azalması gibi belirtilerle karakterize edilen bir durumdur. Genellikle geçici olan bu durum, bireyin günlük yaşam aktivitelerinde ve işlevselliğinde belirgin bir düşüşe neden olabilir. Stres, uyku eksikliği, beslenme yetersizlikleri ve kronik sağlık sorunları gibi çeşitli faktörler beyin sisine yol açabilir.

Beyin sisinin temelinde, beyin fonksiyonlarını destekleyen nörotransmitter dengesinin bozulması ve beyindeki inflamatuar süreçlerin artması yatabilir. Bu durum, beyin hücrelerinin etkili bir şekilde iletişim kurmasını engelleyerek, zihinsel işlevlerin azalmasına sebep olur.

Covid-19 beyin sisine nasıl sebep oluyor?

Uzun süren Covid-19 enfeksiyonunun ardından yaşanan beyin sisi, özellikle dikkat çekicidir çünkü bu, enfeksiyonun doğrudan beyin sağlığı üzerinde uzun vadeli etkileri olabileceğine dair kanıtlar sunar. Covid-19'un neden olduğu sistemik inflamasyon, oksijen eksikliği ve damar sağlığındaki bozulmalar, beyin fonksiyonlarının azalmasına ve sonuç olarak beyin sisine yol açabilir.

Bireyler, beyin sisi yaşadıklarında, basit günlük görevleri yerine getirmede zorlanabilir, unutkanlık yaşayabilir ve zihinsel olarak "bulutlu" bir hisse kapılabilir. Bu durum, etkilenen kişilerin yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir ve sosyal, mesleki ve eğitimsel işlevselliğini olumsuz etkileyebilir.

Beyin sisiyle mücadelede, yeterli dinlenme, sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve stres yönetimi gibi yaşam tarzı değişiklikleri önemli bir rol oynar. Bu stratejiler, beyin sağlığını destekleyerek, zihinsel netliğin iyileştirilmesine ve beyin sisinin hafifletilmesine yardımcı olabilir. Uzun Covid'in yol açtığı beyin sisi durumunda, bu yaklaşımların yanı sıra, uzman bir sağlık profesyonelinin rehberliğinde kişiye özel tedavi ve destek programları da önem kazanır.

Kaynaklar: Hannah Devlin. "‘Brain fog’ from long Covid has measurable impact, study suggests". Şuradan alındı: https://theguardian.com/society/2024/feb/28/brain-fog-from-long-covid-has-measurable-impact-study-suggests. (28.02.2024).

"Cognition and Memory after Covid-19 in a Large Community Sample". Şuradan alındı: https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2311330. (28.02.2024).

"What is brain fog?". Şuradan alındı: https://jnnp.bmj.com/content/94/4/321.