Bilinçli ebeveynlik nedir?

Aslında bir süredir yoğun olarak hayatımızda olan bir kavram farkındalık. İngilizce terimi “mindfulness”ı da oldukça sık duyuyoruz. Bu kavram, içinde olduğunuz anı olduğu gibi deneyimlemek, bütün dikkatini o ana vermek ve o ana odaklanmak anlamına geliyor. Ebeveynlik içinde “mindful parenting” yani “farkında ebeveyn” ya da “bilinçli ebeveyn” kavramı sıklıkla kullanılmaya başlandı. Bu konuda akademik çalışmalar yapılıyor, ebeveynlerin bu konudaki bilinç düzeyini artıracak eğitimler düzenleniyor.

“Bilinçli ebeveynlik”i, ebeveynin an be an farkındalığını çocuğu ile olan ilişkisine taşıması ya da “farkında hareket etmesi” olarak tanımlayabiliriz. Bunu yapabilmek için ebeveyn olarak bazı becerileri geliştirmeniz ve öğrenmeniz gerekiyor. Bilinçli ebeveynlik genel olarak şunlarla ilişkili:

• Daha olumlu duygular
• Daha az kaygı ve depresyon
• Çocuğuyla yüksek ilişki tatmini
• Çocuğuyla daha az ilişki stresi
• Yüksek bir duygu kontrolü için beyin aktivitelerini arttırmak

Bilinçli ebeveynliğin beş boyutu var:

1- Büyük bir dikkatle dinlemek: Çocuğunuzu dinlerken sadece söylediği kelimeleri duymanız yetmiyor. Konuşmanın içeriğine de dikkat etmelisiniz. Aynı zamanda çocuğunuzun bu konuşmayı yaparken ki ses tonu, yüz ifadeleri ve beden diline de odaklanmalısınız. Böylelikle onun ihtiyaçlarını ne demek istediğini çok daha iyi anlayabilirsiniz. Bu beceri özellikle ergenlik döneminde ebeveynlerin çocukları ile en çok anlaşmakta güçlük çektikleri zamanlar için önemli.

2- Kendini ve çocuğunu ön yargısız kabul etmek: Davranışlarınızla ve söylediklerinizle çocuğunuzun yeterliliği konusundaki düşüncelerinizi ön plana çıkarıyor olabilirsiniz. Tutum ve beklentilerinizle ilgili dikkatli olmalısınız. Bunu yaparken söylemek istediğimiz, çocuğunuz ile ilgili oluşturduğunuz disiplini bir kenara bırakmak değil. Ancak olan olayı sadece şu anda değerlendirmenizi istiyoruz. Geçmişte olan olayların ışığında değil.

3- Kendinizin ve çocuğunuzun duygusal olarak farkında olmak: Çocuğunuzla iletişim kurarken duygularınızın ne kadar farkındasınız? Güçlü duygular otomatik davranışların ve etkileşimlerin hızlıca olmasını tetikler. Bunun sonuçları da her zaman iyi olmaz. Duygusal farkındalık sizin için önemli bir ipucudur. Eğer hangi duygunun size hakim olduğunun farkında olursanız, nasıl davranacağınızı da bilinçli olarak seçme şansınız olur.

4- Ebeveynlikte kendini kontrol etme becerisi: Bilinçli ebeveynlik çocuğunuzla olan ilişkinizde kendini kontrol becerilerine sahip olmanızı gerektiriyor. Bu çocuğunuzla ilişkinizde olumsuz duygular, öfke veya kızgınlık hissetmemenizi değil ama bunları hissettiğinizde bu duyguları davranışa dökmeden kendinizi durdurabilmenizi gerektiriyor. Çocuğunuzla iletişim halindeyken ve bu olumsuz duyguları hissediyorken durup kendinize “Dur. Sakin Ol. Şu ana odaklan” diyebilmenizi sağlıyor.

5- Kendinize ve çocuğunuza şefkat gösterme: Özellikle zor zamanlarda çocuğunuzun ihtiyaçlarını ve rahatını karşılayabilmelisiniz. Aynı zamanda ebeveyn olarak gösterdiğiniz çaba konusunda kendinizi sertçe eleştirmek yerine daha çok takdir etmelisiniz. Çünkü kendi ebeveynliğiniz ile ilgili olumsuz düşünceleriniz ebeveynlik tarzınızı oldukça etkiliyor. Örneğin, yeterli bir ebeveyn olduğunuza inanıyorsanız, bu sizin genel olarak iyi bir ebeveyn olduğunuzu gösteriyor.

Bilinçli ebeveynlik yaklaşımı, çocuğunuzla olan bütün etkileşimlerde onu isteyerek dinlemenizi, önyargısızca onu kabul etmenizi, şu anda olan durumu geçmişteki olaylar veya gelecek beklentileri ışığında değil sadece şu ana odaklanarak değerlendirmenizi, duygusal ve anlık olumsuz tepkileri en aza indirip, ebeveynlik davranışınızı süzgeçten geçirerek uygun olan davranışı sergilemenizi gerektiriyor. Bu şekilde çocuğunuzla çok güçlü bir ilişki kurmanız ve karşılıklı olarak tatmini yüksek bir ebeveyn-çocuk ilişkisi yaşamanız mümkün olabilir.

Deniz Alayat