Bu içerik Yenidoğan Uzmanı Prof. Dr. Nermin Tansuğ tarafından kaleme alınmıştır.

Apgar Testi - Apgar Skoru nedir?

Gebeliklerin çoğu normal seyreder. Genellikle zamanında normal doğum veya sezaryen ile bebek doğar. Doğum sırasında herhangi bir risk faktörü olmasa da her doğumda bebekle ilgilenecek bir hekimin ve hemşirenin bulunması gerekmektedir. Genellikle bebekler iyi doğar, doğum sonrası hemen ağlarlar ve renkleri hızla düzelir. Bebeğin solunumunda düzensizlik varsa, kalp atışları yavaş veya rengi mor ise hızla müdahale edilir. Her şey yolunda ise bebek doğumdan sonra 1. ve 5. dakikalarda solunum, kalp atışları, kas tonusu, rengi ve bebeğin burnundaki sekresyonları temizlenir, bebek verdiği yanıta göre puanlanır. Yukarıda sayılan her parametre 2 puan üzerinden hesaplanır. Bu bebeklerin birinci ve beşinci dakikalarda APGAR skoru 7-10 arasında ise bebekler sağlıklıdır, anne yanına verilebilirler. Ancak, Apgar skoru anneye verilen anesteziye, bebekteki hastalıklara veya bebeklerin erken doğmasına bağlı olarak düşük bulunabilir. Düşük Apgar skoru olan bebekler annenin hastalıkları, bebeğin muayene ve laboratuvar bulgularına göre değerlendirilir ve aileye bilgi verilir, gereken müdahaleler yapılır.

Yenidoğan tarama testleri nelerdir?

Öncelikle tüm bebekler doğum odasında, daha sonra anne yanına alındığında muayene edilir. Sağlıklı olan bebekler anne yanında izlenir. Anne sütü alması sağlanır, aile yenidoğan bebek bakımı hakkında bilgilendirilir. Anne yanında izlenen bebekler hastanede yattığı sürece her gün kontrol edilir, vücut ağırlıkları, idrar ve dışkı miktarı izlenir. Taburcu oldukları gün tekrar muayene edilerek, topuk kanı, bilirubin ve işitme testi yapılır.

Bebeklerde doğum sonrası yapılan testler ile belirlenen hastalıklar için taranması, ileride oluşabilecek zeka geriliği, beyin hasarları ve geri dönüşümsüz zararların engellenmesi, tanı alan bebeklerde bu hastalıklar nedeniyle oluşacak rahatsızlıkları önlemek amacıyla uygun tedavi başlanması amaçlanmaktadır.

Türkiye genelinde fenilketonüri, konjenital hipotiroidi, biotidinaz eksikliği, kistik fibrosis, konjenital adrenal hiperplazisi, spinal muskuler atrofi hastalıkları taranmaktadır.

Topuk kanı nedir? Topuk taraması ile hangi hastalıklar saptanır?

İl genelindeki tüm sağlık birimlerinde alınan topuk kanları, Ankara ve İstanbul Tarama Laboratuvarlarına gönderilmektedir. Her bir hastalık için çalışılan kan sonuçları illerdeki aile hekimlerine iletilmekte, tarama sonucu şüpheli çıkan bebekler ilgili kliniklere yönlendirilmektedir.

Doğumdan sonraki 48. saatte topuktan alınan kan ile fenilketonüri, konjenital hipotirodi, biotidinaz, kistik fibrosis, konjenital adrenal hiperplazi ve spinal muskuler atrofiyi tarayan testler dışında bazı özel hastane ve laboratuvarlarda daha geniş kapsamlı aminoasit metabolizması hastalıkları, organik asidemiler, üre siklus bozuklukları, galaktozemiyi içeren testler yapılabilmektedir.

Yukarıda saydığımız tüm hastalıklar topuktan alınan kanda çalışılmaktadır. Topuktan alınan birkaç damla kan ile ileride geri dönüşümsüz beyin ve diğer organlarda hasar yapabilen hastalıklar tanınıp, erken tedaviye başlayarak bebeklerin hayata sağlıklı bir şekilde devam etmesi sağlanmaktadır.

48. saatte alınan topuk kanında ayrıca yenidoğan döneminde sarılığa neden olan bilirubin değerine bakılarak gerekirse erkenden fototerapiye (ışın tedavisi) başlanmaktadır. Kanda yükselen bilirubin bebeğin yaşı ve kilosuna göre kritik değeri aştığında beyin hasarı yapabilir. Erken tanınarak fototerapi ile tedavi edilmektedir. Bilirubinin erken bakılmadığı önceki yıllarda sarılık kolaylıkla gözden kaçmakta bazen kan değişimine kadar giden durumlara neden olmakta idi.

Bebeklerin görme muayeneleri çıkmadan önce pediatri hekimi tarafından kırmızı refle testi ile bakılır. Testi gecemeyen bebekler göz hekimi tarafından değerlendirilir. Sağlıklı olan bebekler gerekirse 3. ayda göz hekimi tarafından muayene edilir.

Erken doğan bebeklerde gözdeki retina tabakası tam olarak gelişmediğinden bu bebeklerde görme kaybına kadar gidebilen göz bozuklukları olmaktadır. Erken doğan bebekler doğum kiloları ve gestasyon haftalarına göre gerekirse retinopati olasılığı için 4. haftada göz hekimi tarafından değerlendirilir. Bu bebeklerin göz muayene takipleri göz hekimi tarafından planlanır.

Yenidoğan işitme testi...

Topuk kanı alınması dışında bebeklerde taburcu olmadan işitme testi yapılmaktadır. Bu testi geçemeyen bebekler kontrollerde tekrar değerlendirilmekte, gerekirse ileri merkezlerde yapılan testler ile işitme kaybı için tanı konulmaktadır. İşitme kaybı olan bebeklerin erken tanınması ile işitme cihazları önerilmekte, sonuçta işitmeleri sağlıklı olduğundan konuşmaları da normal zamanda olmaktadır.

Muayene bulguları normal bile olsa tüm bebeklerde 1.ayda kalça ultrasonu ile kalça displazisi olup olmadığına bakılır.