Çevremdeki çocukların çoğu sonbahar başından beri öksürüyor. Biz aileler buna garip bir şekilde alıştık. Bir yandan bin bir çeşit ev yapımı ilaç deniyor bir yandan da “Nisana kadar öksürecek ne yapalım” diye düşünüyoruz.

İnatçı öksürüklerin hepsi aynı sebepten mi kaynaklanıyor? Öksürüğün özellikleri yol gösterici olabilir mi? Ne zaman ilaç tedavisi gerekli? Çocuk Sağlığı ve Çocuk Alerjisi Uzmanı Prof. Dr. Yonca Tabak’a sordum. İşte cevapları:

Saat kaçta öksürüyor?

Öksürük vücudun doğal bir savunma mekanizmasıdır. Öksürük her üst solunum yolu enfeksiyonunda sorumlu mikrobun vücuttan atılması için bir miktar görülebilir. Özellikle sıradan bir nezle veya farenjit gibi boğaz iltihapları sırasında önden akan burun akıntısı, aynı anda geniz arkasından da akabilir. Genze gelen balgam öksürük refleksi ile dışarı atılır. Dolayısıyla normal bir soğuk algınlığı ya da virüsle olan nezle sırasında gece çocuk için yatağa ilk yattığında ve sabah yataktan kalktıktan bir süre sonra bir miktar kuru veya balgamlı karakterde tek tük öksürük normaldir. Burada öksürüğün tipi kadar gecenin hangi saatinde geldiği, çocuğu uyandırıp uyandırmadığı ve enfeksiyonun süresi hastalığı normal grubuna koyalım mı, karar vermemize yardımcı olur.

10 gün içinde kesilmiyorsa dikkat

Soğuk algınlığı sırasında görülen bu tip balgamlı veya kuru tek tük öksürüklerin en fazla 10 gün içinde kesilmesi gerekir. Eğer hastalık bir şekilde öksürük olmasa bile geniz temizleme şeklinde de olsa devam ediyorsa veya burun şikâyetleri 10 gün dolmasına rağmen kesilmemişse enfeksiyonun geçmediğini düşünmeniz gerekir. Bu durumun adı sinüzittir.

Sinüzit yeni doğan bir bebekte bile olabilir. Teşhisi de yukarıda tanımladığımız gibi enfeksiyonun 10 günde tamamen geçmemesi hali üzerine tamamen gözlem yolu ile konur. Sinüzit teşhisi koymak için hiçbir film veya tetkik gerekmez. Dolayısıyla siz aileler çocuklarınızda bu tip bir durum olduğunda fark edebilirsiniz. Sinüzit genellikle antibiyotiksiz geçmez. Ancak sizlerin görevi bu noktaya kadar bir ön teşhis koymak olmalıdır. Bunun ötesinde antibiyotik ihtiyacı konusunda, tedavinin dozu ve süresi konusunda bir çocuk doktoruna başvurmalısınız. Eğer çocuğunuz alerjik ise o zaman çocuk alerjisi uzmanına başvurmanız daha doğru olacaktır. Çünkü sinüzit alerjik çocuklarda daha çok görülür ve tedavi edilmezse astıma çevirebilir.

Eğer sinüzit, yani 10 günde atlatılamayan, antibiyotiksiz geçmeyen üst solunum yolu enfeksiyonları yılda 3 ve daha fazla kez yaşanıyorsa tekrarlayan sinüzit düşünülerek başta alerji olmak üzere bağışıklık yetersizlikleri, burun kemiği eğrilikleri ve reflü araştırılmalıdır.

Alerjik bronşitin sinyalleri

Sinüzit tedavi edilmediğinde öksürükler gece sabaha karşı gelmeye başlayabilir. Bu öksürükler çocuğu uyandıracak kadar şiddetli olabilir. Beraberinde hırıltı ve nefes darlığı görülebilir. Böyle bir durum yaşanıyorsa ve öksürük genellikle acil servislerde veya evde verilen nefes açıcı buhar tedavisi ile son buluyorsa, bu durumun adı artık “çocuk astım”ı veya bir diğer adı ile “alerjik bronşit”tir.

Çocuklarda görülen astım bronşitin yüzde 90 nedeni alerjidir. Bu nedenle kısaca alerjik bronşit olarak adlandırılır. En sık okul çocukluğu döneminde görülen astımın çocuklarda en sık nedeni ev tozu, küf ve çayır otu poleni alerjisidir.

Alerji çocukta genellikle hem alerjik nezle hem de alerjik astım bronşit yapar. Solunum yolu bir bütün olarak etkilenir. Bu nedenle astımı sadece bir göğüs hastalığı olarak görmemek gerekir. Burun tedavi edilmez, sinüzitler önlenmezse astım gerektiği gibi kontrol altına alınmayacaktır.

Astım ve sinüzite bağlı öksürüklerde salgıları kurutucu alerji şurupları kullanılmamalıdır. Salgıları akışkan hale getirici söktürücü şuruplar çocuğun hastalığı daha kolay atlatmasına yardımcı olur. Burun temizliği bir enfeksiyonun antibiyotiksiz atlatılmasında büyük önem taşır. Tuzlu karbonatlı burun spreyleri ile burun ve sinüs deliklerinin yıkanması, burundaki ödemin giderilmesi ve sinüzitin önlenmesi için gerektiği yerde kortizonlu burun spreyleri kullanılması gerekebilir.

Ne zaman ‘geçti’ diyebiliriz?

Bir enfeksiyonun tam olarak geçtiğini söyleyebilmek için çocuğun en az 1 hafta tamamen iyi olması gerekir. Eğer çocuk iki hastalık arasında 2-3 günde bir de olsa öksürüyor veya burun doluluğu geçmiyor ise bu hastalığın devam ettiğine işaret eder. Zeminde geçmeyen bir enfeksiyon olunca üzerine eklenen her yeni viral enfeksiyon astım açısından risk oluşturur. Yapılması gereken ilk planda altta yatan kronik sinüzitin tedavi edilmesi, beraberinde de neyin bu duruma yol açtığını bulup tedavi ederek yeniden olmasını önlemek olmalıdır.

Kısa Bilgiler

• Öksürük bir soğuk algınlığı sırasında, tek tük, gece ilk yatınca veya sabah kalkınca artan, kuru veya balgamlı olarak 10 günü geçmeyecek sürede yaşanıyorsa normaldir.

• Öksürük balgamlı veya kuru olarak tek tük, gece ilk yatınca ve sabah kalkınca artan şekilde 10 günde geçmemişse bu duruma akut sinüzit denir.

• Akut sinüzit, yani 10 günde atlatılamayan, antibiyotiksiz geçmeyen üst solunum yolu enfeksiyonlarının yılda 3 ve daha fazla kez yaşanması halinde tekrarlayan sinüzit teşhisi ile altta yatan bir alerji, bağışıklık yetersizliği veya reflü var mı araştırılmalıdır.

• Öksürük gece sabaha karşı, kriz şeklinde, çocuğun uykusunu bozacak şekilde geliyor, beraberinde hışırtı, hışıltı veya nefes darlığı eşlik ediyor, öksürük bir tek nefes açıcı ilaçlara yanıt veriyorsa çocukta astım (alerjik bronşit) olabileceği düşünülmelidir.

• Tekrarlayan inatçı ve geçmeyen öksürüklerin altında yatan problemin teşhisi için çocuk alerjisi uzmanlığına başvurulmalıdır.

Röportaj: Damla Çeliktaban