Yapay et, canlı hayvanları kesmeye gerek kalmadan laboratuvar ortamında hücre kültürü teknikleriyle üretilen, gerçek hayvansal dokulardan oluşan bir et türü olarak tanımlanıyor. Bu teknoloji ile, hayvanlardan alınan kas hücrelerinin özel besi ortamlarında çoğaltılması ve bu şekilde et üretilmesi mümkün olabiliyor.

Geleneksel hayvancılığın çevresel etkilerini azaltmayı ve gıda üretimini daha sürdürülebilir hale getirmeyi hedefleyen yapay et teknolojisi, besin değeri açısından doğal ete benzeyen, hatta daha da besleyici olabileceği iddia edilen bir ürün vaat etse de, üretim süreci ve tüketici algısı açısından büyük tartışmalara yol açıyor. Özellikle üretim sürecinin güvenilirliği, etik yönü ve uzun vadeli sağlık etkileri gündemi meşgul ediyor. ABD ve Singapur, laboratuvarda üretilen etlerin satışına onay veren ilk ülkeler arasında yer aldı bile. 2023 yılında ABD’de, hücresel tarım yoluyla üretilen tavuk eti belirli restoranlarda sunulmaya başladı. Singapur ise 2020’den beri laboratuvar etlerini ticarileştiren ilk ülke olarak dikkat çekiyor. 2025’te ise İngiltere’nin, önümüzdeki iki yıl içinde yapay et ve süt ürünlerine yönelik düzenlemeler yaparak bu ürünlerin satışına izin vermeyi beklediği duyuruldu. Bu tür düzenlemeler, yapay gıdaların günlük hayata ne kadar hızlı entegre olabileceğini gösteriyor. Ancak halkın bu ürünlere olan tepkisi hala belirsiz.

Yapay et sağlıklı mı?

Bilim insanları, laboratuvar ortamında üretilen etlerin, besin değerleri açısından geleneksel etle benzer olduğunu belirtiyor. Ancak üretim sürecinde kullanılan kimyasallar, hücre büyütme teknikleri ve olası genetik değişikliklerin insan sağlığı üzerindeki etkileri hala tam olarak bilinmiyor. Uzun vadeli sağlık araştırmaları tamamlanmadan, bu gıdaların gerçekten sağlıklı olup olmadığı netleşmeyecek. Ayrıca, yapay etin besin değerleri açısından zenginleştirilmiş versiyonlarının da üretilebileceği söyleniyor. Örneğin, Omega-3 açısından zenginleştirilmiş yapay etler geliştirmek mümkün olabilir. Bu tür yenilikler, laboratuvar etinin sadece sürdürülebilir değil, aynı zamanda daha besleyici bir alternatif olmasını sağlayabilir.

Yapay etin en büyük avantajlarından biri, geleneksel hayvancılığa kıyasla daha az karbon ayak izi bırakması ve daha az su tüketmesi olarak gösteriliyor. Tarım ve hayvancılık sektörü, küresel sera gazı emisyonlarının önemli bir bölümünden sorumlu. Laboratuvar eti, hayvancılıktan kaynaklanan bu çevresel yükü azaltma potansiyeline sahip. Ancak, yapay et üretimi için gerekli olan enerji tüketimi ve biyoteknolojik süreçlerin de çevresel etkileri söz konusu. Üretim tesislerinin sürdürülebilir enerji kullanması, laboratuvar etinin gerçekten çevre dostu bir seçenek olup olmayacağını belirleyecek önemli faktörlerden biri olacak.

Yapay et teknolojisi gelişmeye devam ediyor

İngiltere'de fabrika tanklarında yetiştirilen etlerden yapılan köpek mamasının Şubat 2025’te ilk kez satışa sunulduğu duyurulmuştu. BBC’nin haberine göre, İngiliz Gıda Standartları Ajansı (FSA), laboratuvarda yetiştirilen gıdalar için onay sürecini nasıl hızlandırabileceğini araştırıyor. FSA, ileri teknoloji gıda firmaları ve akademik araştırmacılardan uzmanlarla birlikte çalışarak yeni düzenlemeler geliştirecek.

San Francisco merkezli Mission Barns ise, ABD Gıda ve İlaç Dairesi’nden (FDA) onay alarak laboratuvarda üretilen domuz yağı içeren ürünlerini tüketicilere sunmaya hazırlanıyor. Bu ürünler, San Francisco’daki Fiorella adlı İtalyan restoranında ve Sprouts Farmers Market mağazalarında satışa sunulacak. Mission Barns’ın ürünleri, bitki bazlı protein ile laboratuvarda üretilen domuz yağı hücrelerinin birleşiminden oluşuyor ve geleneksel ete sürdürülebilir bir alternatif sunmayı hedefliyor.

Türkiye’de ise henüz yapay et teknolojisi söz konusu değil. Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, 2024’te yaptığı açıklamada “Zaman zaman 'Bakanlık yapay ete izin verdi' gibi haberler, paylaşımlar yapılıyor. Yapay et kesinlikle gündemimizde yok arkadaşlar. Yapay et üretimine izin verilmesi asla söz konusu değil. Yapay et konusunda herhangi mevzuat çalışmamız bulunmadığını da belirtmek isterim. Biz, ülkemiz hayvancılığını geliştirmek için çalışıyoruz. Hayvan varlığımızı arttırmak için politikalar üretiyoruz. Yapay et konusunu asla gündemimize almayacağımızı ifade etmek isterim” demişti.