Hiç çocuğunuzun davranışlarının diğer çocuklara kıyasla biraz daha yoğun olduğunu düşündünüz mü? Ya da internette gördüğünüz ebeveynlik taktiklerinin kendi çocuğunuzda neden işe yaramadığını merak ettiniz mi? Eğer öyleyse, çocuğunuz çocuk psikoloğu ve yazar Dr. Becky Kennedy’nin “derin duygulara sahip çocuk” (DFK – deeply feeling kid) olarak adlandırdığı bir gruba ait olabilir.

Basitçe anlatmak gerekirse, bu çocuklar duyguları diğer çocuklara göre daha derinden yaşar ve daha yoğun tepkiler verirler. Bu da onları yetiştirmenin biraz daha zorlayıcı olabileceği anlamına gelir. İşte derin duygulara sahip çocuklarla ilgili bilmeniz gereken her şey ve onları güven ile büyütmenin yolları...

Derin duygulara sahip çocuk nedir?

Öncelikle, "derinden hisseden çocuk" bir tanı ya da tıbbi teşhis değildir. Bu, Dr. Becky’nin farklı bir mizaç yapısını tanımlamak için kullandığı bir terimdir. Derin duygulara sahip çocuklar, olayları daha derin hisseder ve daha yoğun tepkiler verir. Bir kriz anında çok çabuk yükselirler ve sakinleşmeleri zaman alabilir. Ayrıca, bu çocuklar klasik ebeveynlik tekniklerine pek iyi yanıt vermezler. Örneğin; "duyguyu adlandırmak" ya da sarılmak gibi yöntemler onları daha da kötü hissettirebilir.

Bu durum çocuklarda ya da ebeveynlerinde bir sorun olduğu anlamına gelmez. Sadece farklı bir yaklaşım gerekiyor. Doğru destekle bu çocuklar empati yetenekleri yüksek, yaratıcı ve duygusal zekâları gelişmiş bireyler olarak büyüyebilirler.

Derin duygulara sahip bir çocuğunuz olduğunu gösteren işaretler

1. Daha sık, daha yoğun ve daha uzun süren krizler yaşarlar

Bu çocuklar sıfırdan yüze bir anda çıkabilir. Bu çocuklar gerçekten daha yoğun hissederler, daha sık ve daha uzun süreli öfke patlamaları yaşarlar. Ebeveynlerin bunu hayal etmediğini söylemek çok önemli.

2. Klasik ebeveynlik stratejileri işe yaramaz

Kitapları okudunuz, videoları izlediniz. Ama çocuğunuzda işe yarayan hiçbir şey küçük çocuğunuzda çalışmıyor. Buna "ön kapı stratejileri" deniyor. Yani duyguyu adlandırmak, yardım teklif etmek gibi doğrudan yaklaşımlar. Ancak bu çocuklar, bu yaklaşımlar karşısında kapıyı suratınıza çarpar gibi tepki verirler. Onların ihtiyacı olan şey, "yan kapı stratejileri"dir.

3. Ailenin duygusal dengesini ele geçiriyor gibi hissedersiniz

Hiçbir şeyi yanlış söylememek, istediklerini yapmamak için çocuğunuzun etrafında dikkatle yürümek zorunda hissediyor musunuz? Evet, bu bir derin duygulara sahip bir çocuğa sahip olduğunuz gösterir. Örneğin; film gecesinde istedikleri filmi izleyemezlerse, saatlerce ağlayıp bağırabilir, kolay kolay durmazlar. Ancak çocuğunuzun tepkisinden korkmak, kimseye fayda sağlamaz.

Neden farklı tepkiler veriyorlar?

Dr. Becky’ye göre, derin duygulara sahip çocukları desteklemenin anahtarı, tepkilerinin nedenini anlamaktan geçiyor. Bu çocukların savunmasız hissetmeleri, utanç duygusuyla iç içedir. Yani düştüklerinde, hata yaptıklarında, bir oyunu kaybettiklerinde—bu tür savunmasızlıklar onlar için çok utanç verici olur. Bu yüzden patlarlar. Duygularını vücutlarına saldıran şeyler gibi hissederler ve bu nedenle saldırıyla karşılık verirler. Bu anlarda genellikle ebeveynlerini iterler. Ama aslında size en çok ihtiyaç duydukları anlar da tam olarak bu anlardır.

Derinden hisseden çocuklara nasıl destek olunur?

1. Hiçbir şey yapmayın (tam olarak değil)

Büyük bir kriz anında çocuğunuza yardım etmek isteyebilirsiniz. Ancak bu anlarda sizi reddedebilirler. “Yardım istemiyorsan ben de gidiyorum!” derseniz, en kötü korkularını doğrulamış olursunuz. Onun yerine, sadece orada oturmanızı ve çocuğunuza onun büyük duygularından korkmadığınızı göstermenizi öneriyor. Bu nasıl mı olur?

Örneğin; çocuğunuz bir masaya çarpıp, “aptal masa, bu masayı atmak istiyorum!” diye bağırdı. Bu durumda onunla empati kurmak veya masanın suçlu olmadığını açıklamak yerine sadece sessizce yanında oturun. Hiçbir şey dememek bazen en iyisidir. Varlığınız, 'seni bu hâlinle de kabul ediyorum, güvendesin' mesajını verir. Ancak bu, hiçbir zaman bir şey yapmamak anlamına gelmez. Duygusal patlamalar dışında, çocuğunuza beceriler kazandırmak önemlidir. Böylece benzer bir an tekrar yaşandığında bu becerileri kullanabilir.

2. Görmek istediğiniz davranışı modelleyin

Örnek olmak, özellikle derin duygulara sahip çocuklar için çok etkilidir. Mesela birlikte bebeklerle oynarken “Hayır! Ben balıklarla oynamak istiyorum!” deyip, sonra derin bir nefes alın ve şöyle deyin: “Özür dilerim, aslında seninle balıklarla oynamayı çok istiyordum. İkisini de yapabileceğimiz bir yol bulabilir miyiz?” Bu, duyguların korkutucu olmadığını ve yönetilebileceğini gösterir.

Benzer şekilde, oyun arkadaşlığı bir anda bozulduğunda “Seninle artık arkadaş değilim!” gibi sözler duyduğunuzda devreye girip şöyle diyebilirsiniz: “Bu hoşuna gitmemiş olabilir. Sanırım kardeşin de bloklarla oynamak istemişti. Hayal kırıklığı yaşanmış gibi. Onun yerine şöyle diyebiliriz…” Bu sayede hem çocuğunuzu savunmuş hem de alternatif bir yol göstermiş olursunuz.

3. Duygusal fırtınalar sırasında sakin kalın

Çocuklar, yetişkinleri izler. Eğer siz de kontrolden çıkarsanız, çocuklar büyük duyguların baş edilemez olduğu mesajını alır. Ama siz sakin kalırsanız, onlar da bunu öğrenir. Yani trafik sıkışıklığında sinirlenmek yerine, “Şu anda çok sinirliyim ama derin bir nefes alıp bir yolunu bulacağım,” gibi bir cümle kurmanız öğretici olur.

4. Farkındalık molaları teşvik edin

Bazı durumlarda çocukların sadece biraz nefes alacak alana ihtiyacı olur. Bu, dışarı çıkmak, derin nefes almak ya da favori kitabı ile birkaç dakika geçirmek olabilir.

Evde “sakin köşe” oluşturabilirsiniz: Yastıklar, stres çarkları veya ses önleyici kulaklıklarla donatılmış güvenli bir alan. Bu köşe, “gönderildiği” bir yer değil, duygularıyla baş edebileceği bir sığınak olur.

Duygusal dayanıklılığı nasıl geliştirebilirsiniz?

Hassasiyetlerini kutlayın

Bu çocuklara “fazla duygusal” oldukları sıkça söylenir. Oysa empati, yaratıcılık ve derinlik onların süper gücüdür. Bu büyük kalp bir armağan. Onlara bu hassasiyetin bir hediye olduğunu hatırlatın.

Duygusal kelime dağarcıklarını geliştirin

Anlık duyguları adlandırmak işe yaramasa da, çocuklara duygularını sonradan ifade edebilmeleri için kelimeler öğretmek önemlidir. Üzgün değil de kırgın, yalnız ya da hayal kırıklığına uğramış gibi daha spesifik ifadeler kullanmayı öğrenmek duyguları daha yönetilebilir kılar.

Problem çözme becerilerini geliştirin

Bir kriz olduğunda hemen çözüm üretmek yerine şu gibi sorular sorabilirsiniz: “Sence şu an ne işe yarar?” veya “Geçen sefer bu duyguyu yaşadığında ne yapmıştın?” Böylece çocuklar, kendi duygularını yönetebileceklerine dair özgüven kazanır.

Derin duygulara sahip çocuklar neden özeldir?

Derin duygulara sahip bir çocuk yetiştirmek kolay değildir, ama büyük bir fırsattır. Bu çocuklar çok hissederler ama aynı zamanda çok da verirler. Duygularını ifade etmeleri için onlara alan tanıyarak, duygusal düzenlemeyi modelleyerek ve dayanıklılığı destekleyerek sadece duygularıyla baş etmelerini değil, bu duygularla gelişmelerini sağlıyoruz. Ve bu dünyada anlayış ve şefkatin eksik olduğu bir ortamda, bu gerçekten bir süper güç.

Kaynak: Alexia Dellner. "How to Support a Deeply Feeling Kid, According to Parent-Whisperer Dr. Becky". Şuradan alındı: http://purewow.com/family/signs-you-have-a-deeply-feeling-kid. (26.05.2025).