Çocuğunuz diğer çocukların yanında gerçekten utangaç davranıyor mu? Diğer çocukların yanında olmaktan gergin veya korkmuş görünüp ve fazla konuşmuyor ve genellikle teneffüste yalnız oynuyor mu? Ya da diğer çocukların ne yaptığını izliyor ama aralarına katılmaya çalışmıyor olabilir. Genellikle utangaç çocuklar teneffüste diğer çocukları oynarken izlerler ama sonra kendi kendilerine oynarlar. Diğer çocukların yanındayken, utangaç çocuklar dışarıdan bakan biri gibi hissederler. Tanıdık yüzler arasında bile genellikle yalnız oynarlar ya da katılmadan sessizce diğerlerinin eğlenmesini izlerler. Bunlar, çocuğunuzun arkadaş edinemeyecek kadar utangaç olduğunu gösterebilir.

Utangaçlığın kısır döngüsü

Birçok utangaç çocuk, diğer çocuklarla bağlantı kurmalarını engelleyen bir kısır döngüye yakalanır: Sosyal ortamlarda kendilerini rahatsız hissettikleri için akranlarıyla etkileşim kurmaktan kaçınırlar. Bu, diğer çocuklarla daha az konuşma ve oynama pratiği yapmaları anlamına gelir; bu nedenle, sohbet etmek, tartışmaları çözmek, sırayla hareket etmek veya birlikte yapacak eğlenceli şeyler bulmak gibi sosyal becerilerini geliştirmek için daha az fırsatları olur. Göreceli sosyal beceri eksiklikleri, kendilerini rahatsız hissetmelerine ve sosyal durumlardan kaçınmak istemelerine de katkıda bulunur. Utangaç çocuklar, kendi rahatsızlıklarına odaklandıkları için kendilerini ayrı tutarlar. Örneğin, teneffüs zamanını kitap okuyarak ya da on metre öteden diğer çocuklara sessizce bakarak geçirirler. Ne yazık ki, bunu yaptıklarında akranlarına gönderdikleri istenmeyen mesaj, arkadaş olmak istemedikleridir.

Diğer çocuklar genellikle bu soğuk davranışa olumsuz tepki verirler. Başkalarından çekinmeyen çocuklarla karşılaştırıldığında, utangaç çocukların yaşıtları tarafından sevilmeme olasılığı daha yüksektir. Utangaç erkekler, utangaç kızlardan daha sert yargılanma eğilimindedir.

Her utangaç bir değil

Akran derecelendirmelerine ve oyun alanı gözlemlerine dayanarak bilim insanları her biri çok farklı sosyal ilişki kalıplarına sahip utangaç çocuklardan oluşan üç önemli alt grup belirledi. Bu çocukların hepsi daha önce bahsedilen utangaç davranışları gösterdi, ancak utangaç davranmaya ek olarak yaptıkları, diğer çocukların onlara nasıl davrandığıyla yakından ilişkiliydi.

1- Uyumlu utangaç çocuklar

Bu çocuklar konuşmayı veya oyun oynamayı başlatmasalar da, bir akran onlara yaklaştığında sıcak bir şekilde karşılık verdiler. Bu çocuklar genellikle akranları tarafından kabul edilir ve daha sosyal çocuklar kadar arkadaşa sahiptir. Diğer çocuklar onları makul derecede eğlenceli ve ortalamadan daha akıllı olarak görürler. Geri durma eğilimlerine rağmen, diğer çocukların girişimlerine ve belki de olumlu aile ilişkilerine açık olmaları, akranlarıyla geçinmek için yeterince iyi sosyal beceriler geliştirmelerine izin verir.

2- Olgunlaşmamış utangaç çocuklar

Bu çocuklar genellikle sosyal ortamlarda geri kalırlar, ancak akranlarına yaklaşmaya çalıştıklarında, bunu diğer çocukların bebeksi veya sinir bozucu bulduğu şekillerde yaparlar. Diğer çocuklar çoğunlukla olgunlaşmamış utangaç çocukları görmezden gelir. Akranları tarafından sevilmemeleri daha olasıdırlar, çünkü geri çekilmek ile dikkatleri rahatsız edici şekillerde kendilerine çekmek arasında bocalarlar.

3- Agresif utangaç çocuklar

Çocukların hem saldırgan hem de utangaç olmaları çelişkili görünüyor. Yine de çoğunlukla kendilerine kapanan, ancak akranlarıyla etkileşime girdiklerinde bunu genellikle öfkeli veya düşmanca yapan bir utangaç çocuk grubu da vardır. Hem daha sosyal çocuklar hem de diğer utangaç çocuklarla karşılaştırıldığında, bu çocuklar en çok akran ilişkilerinde zorlanan gruptur. Kısmen davranışları çok tatsız olduğu için ve kısmen de onları koruyacak veya savunacak çok az arkadaşları olduğu için akranları tarafından reddedilme, dışlanma veya zorbalığa uğrama olasılıkları çok yüksektir.

Utangaç çocuğun arkadaş edinmesine yardımcı olmak için

Anksiyete için standart bilişsel-davranışçı tedavi, insanların korkulan durumlarla yüzleşmelerine yardım etmeyi içerir, böylece onlarla baş edebileceklerine dair güvenlerini geliştirebilirler. Bununla birlikte, utangaç çocukları durumlara sokup her şeyin yoluna gireceğini ummak pek doğru değildir. Örneğin, hem olgunlaşmamış hem de agresif utangaç çocuklar için, akranlarıyla etkileşime girme konusundaki kaygıları iyi temellendirilmiştir: akranları gerçekten olumsuz yanıt verme eğilimindedir. Daha fazla reddedilmeye maruz kalmak, çocukların sosyal güven kazanmalarına yardımcı olmaz. Utangaç çocuklar, akranlarıyla olumlu şekillerde nasıl bağlantı kuracakları konusunda özel rehberliğe ihtiyaç duyarlar ve bunu yaparken pratik yaparlar.

Utangaçlık üzerine çalışmak

Utangaç çocukların uyum sağlamak ve arkadaş edinmek için sihirli bir şekilde dışa dönük bir karaktere dönüşmeleri gerekmez. Daha sessiz bir ilişki kurma tarzı için dünyada kesinlikle yer var! Bununla birlikte, kim olduklarına uyan ve başkalarından olumlu tepkilere yol açan etkileşim yolları bulmaları gerekir. İşte utangaç çocuğunuzun akranlarıyla iyi geçinmeyi öğrenmesine yardımcı olabileceğiniz bazı yollar.

1- Çocuğunuzun ilgi alanlarını takip edin

Çocuklar birlikte eğlenceli şeyler yaparak arkadaş olurlar. Çocuğunuzun keyif aldığı bir aktivite, arkadaşlığa giden yolda bir basamak olabilir. Çocuğunuz eğlenceli aktiviteye odaklanmışsa, akranlarıyla yapacak ve konuşacak bir şeyleri vardır ve yalnız kalma veya reddedilme olasılığı konusunda endişelenmesi daha az olasıdır. Bazı utangaç çocukların sadece ilk sıkıntıyı aşmak için yardıma ihtiyacı var ondan sonra akranlarıyla etkileşimde sorun yaşamazlar. Favori bir aktivite bu köprü görevi görebilir.

2- Sosyal senaryoları öğretin ve uygulayın

Çoğu sosyal etkileşim esprili şakaları içermez. Diğer insanlara söylediğimiz şeylerin çoğu rutindir. Çocuğunuzun rol oynama yoluyla basit sosyal senaryoları öğrenmesine yardımcı olun. Örneğin, insanları göz teması, net bir ses ve arkadaşça bir gülümsemeyle selamlamak, dostluk topunun yuvarlanmasını sağlar. "Ne" ve "nasıl" soruları sormak veya iltifat etmek, diğer yararlı ve arkadaş canlısı senaryolardır.

3- Bire bir etkileşime odaklanın

Birçok utangaç çocuk, bir kalabalıkta olduğundan daha fazla yalnız bir kişiyle daha rahat hisseder. Oyun buluşmaları düzenlemek ve katılmak, utangaç çocuğunuza sosyal beceriler geliştirme ve arkadaşlıkları derinleştirme şansı verebilir. Sevdikleri ve onlardan hoşlanan bir arkadaşa sahip olmak bile çocukların daha mutlu hissetmelerine ve zorbalık için daha az hedef olmalarına yardımcı olur. Gerekirse, misafir gelmeden önce bir oyun randevusunda çocuğunuzla nasıl davranacağını tartışın.

4- Başkaları arkadaş canlısı olduğunda yanıt verin

Çalışmalar, diğer çocukların arkadaşça girişimlerine sıcak bir şekilde yanıt verebilen utangaç çocukların sosyal olarak daha kolay zaman geçirdiklerini gösteriyor. Çocuğunuzun diğer çocuklardan nazik davranışlar beklemesine yardımcı olun. Bu, yeni başlayan bir arkadaşlığın işareti olabilir! Çocuğunuzun sıcak bir şekilde yanıt verme pratiği yapmasına yardımcı olun. Örneğin, biri çocuğunuza iltifat ederse, doğru yanıtın arkadaşça bir "Teşekkürler!" olduğunu öğretin.

5- Başkalarının bakış açılarını hayal edin

Çocukların, belirli bir durumda başka birinin nasıl hissedebileceğini hayal etmeyi öğrenmeleri uzun yıllar alır. Çocuğunuzun bakış açısı alma becerilerini desteklemek için, günlük hayatta veya kitaplarda, TV şovlarında veya filmlerde ortaya çıkan düşünce ve duygular hakkında çocuğunuzla konuşun. Duygular hakkında konuşmak, çocukların içsel deneyimleri etiketlemelerine ve anlamalarına yardımcı olur. Zihinsel olarak kendilerini başkalarının yerine koymak, çocuklara nasıl geçinecekleri konusunda rehberlik edebilir. Dışarıya bakmak ve başkalarının kendilerini rahat hissetmelerine yardımcı olmaya odaklanmak, utangaç çocukların felç edici kendine odaklanmaktan kurtulmasına da yardımcı olabilir.

6- Sabırlı olun

İtibarın değişmesi zaman alabilir. Çocuğunuz yeni bir sayfa açtığında yaşıtları hemen fark etmeyebilir. Çocuğunuzun büyüme ve öğrenme yeteneğine olan inancınızı ifade edin. Rehberlik ve ısrarlı çaba ile çocuğunuz diğer çocuklarla bağlantılar kurmaya başlayabilir.

Referans:

Eileen Kennedy-Moore. “Helping Your Shy Child”. Şuradan alındı: https://www.psychologytoday.com/us/blog/growing-friendships/201606/helping-your-shy-child (30.12.2016).