Bu yaşta bile masala bayılanımız çoktur. İnsanı çok rahatlatır. Olağanüstü olayları sorgulamamanın; sadece şaşırmanın getirdiği huzur vardır. ‘Hiç kırk insan boyunda dev olur mu?’ diye sormayız da gözümüzde o devi canlandırıp şaşırırız. Çocuğunuzun gelişimi için çok yararı olan masalları hangi yaş grubuna göre nasıl anlatacağız? Masalı anlatırken, okurken ya da okuturken nelere dikkat edeceğiz?

İlk aylar

“Uyusun da büyüsün ninni… Tıpış tıpış yürüsün ninni… Danalar girmiş bostana…” Bundan ala masal mı olur? Onlar hiç hatırlamasalar da, daha ilk günden minicik bebeklerin hikayelerle, masallarla olan tanışıklıkları başlar.

Örneğin günümüzde sadece geleneklere sadık kalmak için sayılı ülkede kullanılan prens ve prenses unvanları, minik bebeklerimize söylediğimiz güzel masal benzetmelerinden sadece birkaçı…

Daha doğduğu günden itibaren bebeğinizi uyuturken, ona kitaplar, masallar okuyabilirsiniz. Bu dönemde masallar konusundaki seçim, aslında çok önemli değil. Ancak bebeğiniz artık kucağınızda oturabiliyor duruma geldikten ve önünde gördüğü her şeyi ağzına sokmaktan vazgeçtikten hemen sonra onunla birlikte masal kitaplarını karıştırmaya başlayabilirsiniz.

Ona ilk yıl sürecince okuyabileceğiniz en uygun kitaplar, büyük resimli ve her sayfada en fazla bir cümle olan basit hikaye, masal kitapları. Çünkü bebeğinizin 6-7 aylık olduktan sonra, kitaplarda tek ilgi duyduğu bölüm, gördüğü resimler olacaktır. Seçimlerinizi buna göre yapabilirsiniz.

1-2 Yaş dönemi

Bebeğiniz 1 yaşına yaklaşırken, sadece resimlerle ilgilenmekten vazgeçecek ve söylediklerinize de kulak vermeye başlayacaktır. Okuduğunuz kelimeleri dikkatle dinleyecek ve elinden geldiğince tekrar etmeye çalışacaktır. Bu nedenle özellikle bebeğinizin 1 yaşına yaklaştığı aylarda, anlamasını kolaylaştırmak için, karmaşık olmayan son derece basit hikayeleri, bebeğinizle birlikte tekrarlayarak okumanız, dil ve zeka gelişimi açısından çok yararlıdır.

Doğaçlama yapın

Bu yaşlarda, bebeğinize kitap okurken dilediğiniz kadar doğaçlama yapabilirsiniz. Resimlerdeki küçük ayrıntıların tamamı sizin hizmetinizde, bebeğinize yeni kelimeler öğretebilmeniz için karşınızda parlayıp duruyorlar. Erken dönemlerde animasyonlu kitaplar son derece ilgi çekicidir. Sayfaları açıldıkça üç boyutlu hale gelen resimler, bebeğinizin simgeleri dokunarak da öğrenebilmesini sağlayacaktır. Kitapları okurken ya da uydururken, sık sık sözünü ettiğiniz kelimelerin simgelerine dokunun ve bebeğinizi de dokunmaya teşvik edin. Böylelikle öğrenme üç duyuyla gerçekleşmiş olur: dinleyerek, görerek ve dokunarak. Müzikli masal kitapları da bu yaş için en uygun seçenekler.

Ritimli Masallar

Bu yaş dönemlerindeki bebekler, ritimlerden çok hoşlanır. Reklamlara duydukları merak da bundandır. Bu yüzden ritimli bir şekilde okuyabilir, kitaplar içindeki tekrarlanan kelimeleri özellikle vurgulayarak dikkatlerini uzun süre yoğunlaştırabilirsiniz: ''Tak tak diye kapıya vurmuş. Tak tak!''gibi…

1-2 yaşlarındaki bebeklerin klasik masalları takip etmeleri zordur. Uyuyan Güzel, Pamuk Prenses gibi masallardaki kurgu, onların anlayamayacağı düzeydedir. Kitapların resimlerinde bile ilgilerini çekebilecek bir bağlantı yoktur. Ancak yaşlarına uygun basit düzeyde hazırlanmış klasikler bulduğunuzda kaçırmayın. İleride okumayı ilk öğrendiği zamanlarda pratik yapabileceği bu kitapları da iyi saklamayı ihmal etmeyin.

Bu yaş döneminde seçiminizi, en basit ve kısa hikayelerden yana kullanın. Ayrıca bebeğinizin küçük elleri için de en ideali küçük kitaplardır. Kalın kartondan hatta tahtadan yapılmış kitaplar en uygun seçenek olacaktır.

2-5 yaş dönemi

2 yaşından itibaren, çocukların sözel dil becerileri nesneleri tanımlayabilecek ve iletişim kurabilecek düzeye erişir. Yeni edinmeye başladığı bu dil becerilerini geliştirmenizi sağlayacak kitapları seçmeniz ve kitap okurken de, onu cesaretlendirecek, yeni kelimeler öğretecek şekilde oyunlar oynamanız özellikle bu yaş döneminde çok önemli.

Geniş bir kelime hazinesi için

Bu yaş döneminde okuduğunuz masallar çocuğunuzun kelime hazinesini geliştirecek ve kendi düşüncelerini ifade edebilme yollarını öğrenmesini sağlayacaktır. 2 yaşından itibaren çocuğunuz, masalların büyülü dünyasından keyif alabilmeye ve söylenenlerin çoğunu zihninde canlandırabilmeye başlayacaktır.

Masalların dünyası tam onlara göre

Daha küçükken sadece kitaplardaki resimlerin renklerinden ve sizin sesinizi duymaktan keyif alırken, 2 yaşından sonra, artık hikayeyi anlayabilecek zihinsel olgunluğa erişmeye başlamıştır. Hikayelerdeki farklı kahramanları ayırt edebilir, resimlerdeki ve anlatılanlardaki farklılıkları anlayabilir. Kısacası artık çocuğunuz, okuduğunuz hikaye ve masallar yoluyla içinde yaşadığı dünyayla ilgili daha fazla bilgi edinme peşine düşmüştür.

Gelişen dil becerileri bu yaş grubundaki çocukların, nesnelerle onları temsil eden kelimeleri birbirinden ayırabilmelerine olanak sağlar. Bu becerileri geliştikçe ilerleyen aylarda, şekiller, sayılar, renkler ya da mevsimler gibi farklı kavramları anlamaya ve öğrenmeye başlar. Bu yaş dönemi çocukların aynı zamanda kendilerini dünyanın merkezi olarak gördükleri yaşlardır. Gelişen hayal güçleri ve diğer zihinsel becerileri, masallardan uç noktalarda keyif almalarına, hatta masal kahramanları gibi hissetmelerine ve oyunlarına da yansıyan geniş hayal güçlerini hemen her fırsatta kullanmalarını sağlar.

Ne yapabilir siniz?

Okulöncesi dönemde çocuğunuz için seçtiğiniz masallar ve hikayeler onda kalıcı etkiler bırakacaktır. Birlikte geçirdiğiniz okuma saatlerini daha öğretici ve keyifli hale getirebilirsiniz:

Sayı sayma, alfabe, renkler, şekiller, hayvanlarla ilgili farklı konular içeren kitaplar okumanız, bu yaş döneminde son derece verimli sonuçlar verir.

Dinozorlar, bitkiler, suda yaşayan hayvanlar hatta evrenle ilgili (tabii ki yaşına uygun olmak kaydıyla) kitaplar seçerek, gerçek dünyayı keşfetmeye çalışan bu küçük beyne katkıda bulunabilirsiniz. Bu yaşlardaki çocuklar hikayelerin ötesinde gerçek dünyayı anlatan kitaplara bayılırlar.

Sevimli efsaneler, peri masalları, farklı ülkelerin masallarıyla başka dünyalara dalmalarına ve hayal güçlerini uçsuz bucaksız hale getirmelerine mutlaka yardımcı olun.

Artık daha uzun ve daha fazla karakterden oluşan hikaye ve masallara geçebilirsiniz. Dikkatini ne kadar yoğunlaştırabileceğine inanamayacaksınız.

Taklit edebileceği, arkadaşlarına anlatabileceği hatta masalın kurgusunu arkadaşlarıyla oynayabileceği hikayeler seçmeniz ve sonrasında birlikte bu masalı oynamanız, çocuğunuz için son derece keyifli ve öğretici olacaktır.

5-8 yaş dönemi

Çocuğunuz artık büyüdüğüne! göre, ki emin olun o tamamen büyüdüğünden artık emin. Eski bildik masallar canını sıkmaya başlayacaktır. Aslında gerçek anlamda da, sadece bir yıl önce olduğundan çok daha fazla şey biliyor ve çok daha fazla, ayrıntılı konuyu anlayabiliyorlar. Dil becerileri kendilerini ifade etmenin ötesinde, olayları anlatabilecek ve hatta bildiklerini ''bilmeyenlere'' öğretebilecek seviyede.

Neler Okuyabilirsiniz?

Bu yaş döneminden ve okumayı öğrenmeye başladıktan itibaren, öncelikle bildikleri hikayelerden başlayarak kendi başlarına kitap okumaya teşvik edebilirsiniz. Bilmedikleri hikayeleri de tabii ki siz okumaya devam edin. İşte birkaç öneri… Çocuğunuzun her ayrıntısını izleyebileceği ve koşarak gidip arkadaşlarına anlatabileceği her biri 200 sayfadan oluşan iki ciltlik bir kitap almaya hazırlanın!

1 Cim Düğme ve Lokomotifçi Lukas

2 Cim Düğme ve Vahşi 13’ler

Kitapları gördüğünüzde, uygun olmadıklarını düşünebilirsiniz, ama Michael Ende’nin pek çok ülkede çizgi film haline de getirilen bu güzel kitapları, çocuklarınızın yaratıcılığına yaratıcılık katacak, sizin de geceleri uyku öncesinde okumaktan çok keyif alacağınız bir seri. Bunun dışında yine Michael Ende’nin Momo’su hem büyüklere hem de büyüdüklerini düşünen küçüklere, içinde yaşadığımız dünyaya başka bir yerden bakmamızı sağlayacak zenginlikte.

Bu yaş döneminde çocuğunuzun okumaktan en çok keyif alacağı ve yaşına en uygun kitaplar:

• Bilinen halk hikayeleri

• Peri masalları

• Kahramanlık ve macera öyküleri

• Hayvanlarla ilgili masallar

• Komik hikayeler, fıkralar

Okumayı yeni öğrendiğinde

Her sayfanın hemen hemen yarısında resim, yarısında da yazı bulunan kısa hikayeler seçin. Daha öncede aşina olduğu kitaplar ve sayfadaki resme uygun metinlerin olduğu masallar, okumayı yeni öğrenen çocuklar için en uygun seçim olacaktır.

Harflerin çocuğunuzun okuması kolay standart bir şekilde yazıldığı ve yeterince büyük yazıların olduğu kitaplar seçmeniz, özellikle ilk zamanlarda, zorlanmasını önleyecektir.

Çocuğunuzun ilgisini çeken konular, insanlar ya da yerlerle ilgili kitaplar seçtiğinizden emin olun. Çocuklar için okumayı öğrenmeden önce kitapların sayfalarını çevirmek zevkli bir uğraşken, bir anda okumayı öğrenme çabası yüzünden keyif olmaktan çıkıp gereklilik haline gelebilir. Bu durumu önleyebilmek için, merak ettiği konularla ilgili kitaplar almaya özellikle özen gösterin.

Okuduğu kitaplar hakkında konuşmayı kesinlikle ihmal etmeyin. İlk okumayı öğrendikleri dönemde, okuduklarının anlamı genellikle ihmal edilir. Ancak sonrasında, okuduğu hikayeden, masaldan bahsederek, okumanın gerçek amacını yeniden hatırlatabilirsiniz.

Birlikte okuyun. Tıpkı eskisi gibi, okurken sınırsız bir şekilde eğlenmeye devam edin.

Artık çocuk dergileriyle tanışmanın zamanı geldi. Kendisi ve kendi yaşıtlarına özel hazırlanan dergileri okumak, içindeki bulmacaları çözmek ve yaşına uygun yeni masallar dinlemek hoşuna gidecektir.

Masallar ve çocukların korkuları

Çocukların korkuları yaş yaş değişir. Hemen her çocukta, belirli dönemlerde görülen, çevresel faktörlere de bağlı olan ve bir süre sonra geçen korkular söz konusu. Çocuğunuzun korkularını masallar yoluyla yenmesini sağlayabilirsiniz. İhtiyacı olan şey, korkulan durumlar karşısında gerçekliğin ne olduğunu anlayabilmesini güvende olduğunu hissedebilmesini ve yapabilecekleri konusunda bilgilendirilmesini sağlamak. Bunun için en iyi yol da, vaazlara ve ikna etmelere çabalamaksızın masal kahramanları aracılığıyla, ona alternatifleri anlatabilmek.

Kaç yaşında nelerden korkar?

Çocuğunuzun yaş yaş sahip olduğu korkuları bilerek, masal kitabı seçimlerinizi de buna uygun olarak yapabilir, hatta yaratıcılığınızı kullanarak siz onun için masallar uydurabilir, yazabilirsiniz…

4 yaş: Anne- babasından ayrılmak, karanlık, hayvanlar, gece duyabileceği sesler…

5 yaş: “Kötü” insanlar, hayvanlar, karanlık, bedenine zarar gelmesi (kaza geçirmek gibi…)

6 yaş: Doğaüstü yaratıklar (cinler, periler, hayaletler, cadılar gibi...), bedenine zarar gelmesi, gök gürültüsü, şimşek, yalnız uyumak, evde yalnız kalmak, anne-babasından ayrı kalmak.

7-8 yaş: Doğaüstü yaratıklar, karanlık, televizyonda gördükleri ürkütücü sahneler, yalnız kalmak, kaza geçirmek, kaçırılmak.

Masallar okurken yapabilecekleriniz

Masalların ortasına, sonuna, hikayenin aklında kalmasını ve öğrenmesini kolaylaştırabilecek şarkılar ekleyin. Bildiğiniz şarkılardan birini söyleyebilir ya da hikaye için özel bir ninni uydurabilirsiniz. Onun için ne kadar keyifli olacağını tahmin bile edemezsiniz.

Resimli kitaplara devam! Her sayfada en azından 1-2 resim olan kitaplar onun için en uygunu. Resimler ne kadar renkli ve net olursa, çocuğunuzda o kadar fazla öğrenecektir.

Sevdiği kitapları onlarca, yüzlerce kez okumanızı isteyebilir. Ağzından çıkan her şey bir emirdir! Tekrar tekrar okuduğunuz her kitap, çocuğunuzun dil becerilerinin gelişmesini sağlayacak zihinsel bağlantıların daha kolay ve hızlı kurulabilmesini sağlar.

Her gece uyumadan önce mutlaka bir masal saatiniz olsun. Çocuğunuz böylelikle daha sakin ve rahat bir uyku çeker. Ayrıca uyurken söylediğiniz her kelime, bebeğinizin dil gelişimi için önemli bir katkıdır.