“Bitcoin(1)” (“bitkoin” okunur), dijital –yani elektronik ortamda saklanan, aktarılan- bir paradır, alışık olduğumuz banknot veya madeni para şeklinde fiziksel bir para değildir, sadece bilgisayarlar (cep telefonları veya bitcoin POS cihazları da buna dahil) aracılığıyla kullanılabilir. Nasıl banka hesabımıza telefon veya bilgisayarımız üzerinden erişebiliyor ve ödemeler yapıyor; para gönderip alabiliyorsak bitcoin’i de aynı şekilde kullanırız.

Peki, dolarından Euro’suna, Yen’ine kadar zaten bir sürü para birimi varken bitcoin’e ne gerek var?

Bitcoin, diğer para birimlerinin aksine herhangi bir ülkeye, ekonomiye, kurum veya kuruluşa bağlı değil ve yönetildiği bir merkez bulunmuyor. Bitcoin göndermek için sadece alıcı ve gönderici bilgileri yeterli, banka gibi bir aracı kurum/kuruluş gerekmiyor. Transfer doğrudan bu iki uç arasında gerçekleşiyor. Bu işlemde herhangi bir banka yer almadığı için büyük komisyonlar, hafta sonları transfer yapılmaması gibi kısıtlamalar, hatta hesabın bloke edilmesi vb. durumlar söz konusu değil.

Bu benzersiz özelliği, bitcoin’e kimilerinin şüpheyle kimilerininse güvenle yaklaşmasına neden oluyor. Örneğin Bill Gates, bitcoin’in “durdurulamaz” bir yapı olduğunu düşünürken, finans devi JP Morgan CEO’su Jamie Demon, bitcoin’in sahtekarlıktan ibaret olduğunu savunuyor. 2013 yılında Alman Maliye Bakanlığı’nın, bitcoin’i “özel para” olarak tanıdığını belirtmekte de yarar var. 2017 yılında Japonya, ödeme metodu olarak bitcoin’i resmen kabul etti. Burada sadece, resmiyet kazanmaktan bahsediyoruz, yoksa bitcoin bütün dünyada rahatlıkla kullanılabilir.

Bitcoin nasıl alınır? Bitcoin nasıl gönderilir?

Bir alıcıya bitcoin göndermek için önce, aynen bankalarda olduğu gibi bir hesabımızın olması gerekiyor, buna bitcoin cüzdanı (wallet) deniyor. İstediğiniz kadar sayıda cüzdana sahip olabilirsiniz. Açtığınız cüzdanlarda, banka hesaplarındakinin aksine, kişisel bilgiler yer almaz, cüzdanlar anonimdir.

Kabaca iki tür cüzdan bulunuyor: “Sıcak” ve “soğuk” cüzdanlar. Sıcak cüzdanlar, bilgisayarımız veya cep telefonumuz gibi internete bağlı cihazlara kuruluyor(2). Kullanımları kolay ve hızlı, soğuk cüzdanlara kıyasla sık, gündelik para transferlerine daha uygunlar ancak büyük miktarda bitcoin saklamak için elverişli değiller. Soğuk cüzdanlar, çevrim dışı cüzdanlardır; bu nedenle daha güvenli olduklarını söyleyebiliriz. Soğuk cüzdanlar arasında, çeşitli cüzdan donanımları (bitcoin’lerinizi saklamak için üretilmiş, USB bağlantılı cihazlar), kağıt cüzdanlar (bu, başlı başına ayrı bir yazının konusu) bulunuyor. Bu yazımızda sıcak cüzdan örneğinden gideceğiz.

Farklı olanaklar sunan (kullanım kolaylığı, artırılmış güvenlik, bilgisayarda/cep telefonunda çalışma vb.) çok sayıda sıcak cüzdan seçeneği(3) bulunuyor. Kullanımımıza en uygun olduğunu düşündüğümüz servisten cüzdanımızı oluşturduğumuz zaman bize bir adres veriliyor. Bu adres, bitcoin transferi için kullanacağımız bir nevi hesap numarası(4). Oluşturduğumuz boş cüzdanımıza bitcoin almak için bitcoin borsalarından yararlanabiliyoruz. Türkiye’den kullanabileceğimiz bitcoin borsaları arasında (bu yazı hazırlandığı sırada) paribu.com, koinim.com, btcturk.com, koineks.com, bitkapital.com bulunuyor. Bu ve benzeri borsalara ücretsiz olarak kaydolup (kimlik bilgileri istenecektir) banka hesabımızdan TL aktarabilir ve bitcoin satın alabiliriz. Aldığımız bitcoin’leri cüzdanımıza aktarabilir, kaydolduğumuz borsa hesabımızda tutabilir (yatırım amaçlı olarak) veya bitcoin ödemesi kabul eden herhangi bir yere, kişiye gönderebilir, paraya çevirip banka hesabımıza çekebiliriz.

Bitcoin madenciliği nedir?

Bitcoin’den yüksek gelirler elde edildiğini duymuş olabilirsiniz. “Madencilik” adı verilen bu işi yaparak yakın zamana kadar tatmin edici oranda bitcoin kazanmak mümkündü ancak artık günümüzde bireysel olarak madencilikle bitcoin kazanmak pek karlı değil. Bunun yerine, madencilik çiftliklerine(5) katılarak oralarda üretilen bitcoin’lerden pay almayı seçebiliriz.

Bitcoin’in hızlı yükselişi, bir süre sonra “altcoin(6)”lerin doğmasına neden oldu. Altcoin madenciliği, bitcoin’e kıyasla daha verimli, alım-satım işlemleri de daha hızlı olabildiği için çoğu kişiye daha cazip geliyor. Ethereum, Litecoin, Ripple gibi çok sayıda altcoin bulunuyor. Bitcoin’i herhangi bir altcoin’e (ve tam tersi) çevirmek mümkün ancak kullandığımız cüzdanın, almak istediğimiz altcoin’i desteklediğinden emin olmamız gerekiyor.

Bütün transferler dijital ortamda gerçekleştiği için bilgisayar veya telefonumuzda olabilecek bir sorunda (arıza, çalınma, şifreyi hatırlayamama vb.) bitcoin’lerimizi kaybetmemek için yedek almamızda yarar var. Bu amaçla, kullandığımız cüzdanın yedekleme işlevinden yararlanabiliriz. Cüzdanımızı oluştururken bize verilen özel anahtarı, cüzdana giriş bilgilerimizi kimsenin erişemeyeceği bir yerde tutmamız, olası bir problemde bitcoin’lerimizi kaybetmememizi sağlayacaktır.

Bitcoin rekor üzerine rekor kırıyor!

Açık olmak gerekirse bitcoin, çok yeni ve henüz kendini ispatlama sürecinde bir teknoloji. Uzun vadeli yatırımlar için uygun olup olmadığını zaman gösterecek. Özellikle bitcoin’le “oynamak” ve arbitraj (alım-satım yaparak gelir elde etmek) yapmak isteyenler bunun bilincinde hareket ediyor.

Bu kısa yazıda, bitcoin’e hafifçe değindik. Bitcoin, blockchain (“blok zinciri”) teknolojisini taban alıyor. Blockchain, sadece mali amaçlarla kullanılan bir yapı değil; tıbbi kayıtları tutmaktan, oy vermeye, nesnelerin internetinden(7) veri depolamaya, sanatçılarla kitleleri doğrudan buluşturmaya kadar sayısız alanda çığır açma potansiyeline sahip. Kontrolün aynı anda hem herkeste olduğu hem de hiç kimsede bulunmadığı, merkezsiz, güvenli, uygulamada henüz arada sırada tökezleyebilen, merak konusu bir teknoloji.

Bazılarına göreyse net olarak, “internetten sonraki en büyük buluş”.

(1) Dijital verilerin en küçük birimi olan bit ve İngilizce “madeni para” anlamına gelen coin sözcüklerinden türetilmiştir.

(2) Bu cüzdanların bazıları app’ler, bazılarıysa browser’larımıza kurduğumuz eklentiler.

(3) Mycelium, Electrum, Multibit, Coinbase, Jaxx vb çok sayıda cüzdan seçeneği bulunuyor.

(4) Para aktarımlarında kullandığımız adresle “cüzdan numaramız” farklı! Cüzdan numaramız bize özel, cüzdanımıza erişmek için kullandığımız bir numara. Public key veya “açık anahtar” denen adresse, bitcoin almak için kullandığımız numara.

(5) Özel olarak madencilik yapmak üzere tasarlanmış bir çok bilgisayar bir araya gelerek “madencilik çiftlikleri” oluşturuyor.

(6) Alternative (alternatif) ve coin sözcüklerinin bir araya getirilmesiyle türetilmiş.

(7) Kendi aralarında haberleşebilen, internete bağlı nesnelerin, “şeylerin” oluşturduğu yapı