Bu içerik Prof. Dr. Eftal Güdemez tarafından kaleme alınmıştır.

Müzisyenin yaptığı icra nedeni ile sağlığının bozulması söz konusu olduğu için, ana başlık olarak “Müzisyen Eli” de denilen sorunlar listesi aslında meslek hastalığı olarak değerlendirilir. Öğrenciler, öğretim üyeleri, eğiticiler, amatör veya profesyoneller gibi her aşamadaki müzisyenleri etkileyen bu problemlerin oluş nedenleri farklı olabilir. Üç saniye içinde 38 nota basmak, çelloda iki dakika içinde 740 kez arşe çekmek, vurmalı çalgılarda 14 dakika içinde 5144 duraksız kol vuruşu yapmak gibi aşırı fiziki/mekanik sebepler söz konusu olabildiği gibi, icra ortamının psikososyal koşulları da stres kaynağı ve strese bağlı rahatsızlıklara neden olabilir.

En fazla sorun görülen yerler, enstrümana göre değişmekle birlikte, omurga, el bileği ve eldir. Daha çok yaylı çalgılarda ve 25-35 yaşlarında görülür. Üç ana başlıkta sorunlar incelenir:

• Kas – tendon – kemik sorunları (overuse – fazla kullanım)

• Sinir sıkışmaları

• Fokal (odaksal) distoniler

Bir sporcu gibi yeterli hazırlık ve iyi bir fiziksel kondisyon mantığı ile olaya yaklaşmalı, kondisyonu olmayan bedeni/beyni uygunsuz bir şekilde zorlamanın fiziksel/psikolojik problemlerle karşı karşıya kalınmasına neden olacağı bilinmelidir. Dikkat eğitimi, duygusal konsantrasyon ve vücut farkındalığı konularının özellikle üzerinde durulması farklılık yaratacaktır. Mesleki performans sorunlarının çözümü için, sağlık profesyonelleri ile sağlığını kaybetmiş veya kaybetme eğilimi olan müzisyenlerin daha yakın iletişimde olması gerekir. Müzisyenin bütün vücudunu icra ortamında detaylı olarak analiz etmek, sorunun çözümü için ilk ve en önemli aşamadır. Çalışma tekniğini, kas-iskelet sistemi yapısını, çalgının özelliklerini bilmek gerekir. Daha sonra kişiye özel değerlendirme ve bilimsel doğrular/deneyim/beceri ışığında tedavinin planlanması, uygulaması ve takip edilmesi ile sorunlardan kurtulmak mümkün olabilmektedir.

de Quervain hastalığı (başparmak tendonlarının el bileğinde tenosinoviti) nedir?

Başparmak tabanında, el bileğinin başparmağa bakan kenarına gelen kısmındaki kirişlerin (tendon) inflamasyonu ve şişmesi sonucu oluşan ağrılı bir klinik tablodur. Şişen tendon ve kılıfları (tenosinovyum), geçtikleri dar tünellerde sıkışıp sürtünerek başparmak ve el bileği hareketlerinin ağrılı ve kısıtlı olmasına neden olur.

de Quervain hastalığının sebepleri nelerdir?

Çok kullanma, tekrarlayıcı zorlamalar, ağır kaldırma aktiviteleri ve romatoid artrit gibi bazı inflamatuvar hastalıklar hastalığı başlatabilir. Bahçe işleri gibi uğraşılar, tenis gibi zorlayıcı sporlar ve yeni anne/anneanne olan kadınlarda sık sık bebeğin kaldırılması ve taşınması da Quervain hastalığına neden olabilir.

de Quervain hastalığında şikayetler nelerdir?

El bileği üzerinde başparmak hizasında, başparmağın tendonları üzerinde ağrı olur. Ağrı başparmağın üzerine doğru yayılabilir. Başparmak ve el bileği hareketleri günlük yaşamda zorlaşır. Ağrılı yerde bir şişlik dikkati çekebilir. Şişliğin üzerine basmakla, el ve başparmak hareketleriyle veya zorlayıcı kavrama ve döndürme hareketleri sırasında ağrı artabilir.

de Quervain hastalığının tanısı nasıl konulur?

Muayene sırasında ağrının yeri şüphe uyandırır. Başparmağın avuç içine alınıp yumruk yapılması ve daha sonra el bileğinin küçük parmak tarafına doğru bükülmesiyle şişen başparmak tendonları gerileceği için bir ağrı oluşur. Bu bulgu de Quervain tenosinoviti tanısı için tanı koydurucudur. Nadiren Manyetik Rezonans görüntüleme gibi incelemeler gerekebilir.

de Quervain hastalığı nasıl tedavi edilir?

Tedavi genellikle başparmağı istirahat ettiren bir atel kullanımıyla başlar. İnflamasyonu azaltmak için buz uygulaması yapılabilir. Şikayetler devam ederse antiinflamatuvar ilaçların alınması veya lokal olarak uygulanmasıyla inflamasyon azaltılmaya ve dolayısıyla ağrı giderilmeye çalışılır. Fizik tedavi yöntemlerinden faydalanılabilir. Eğer de Quervain tenosinoviti tüm konservatif tedavi yöntemlerine rağmen devam ederse, cerrahi yöntem gerekebilir.

de Quervain cerrahisi genellikle yatışsız (out-patient) bir ameliyattır. Söz konusu tendonların sıkıştığı dar tünel açılarak, hem tendonların sürtünmesine bağlı oluşan ağrı ortadan kaldırılır hem de tendonlar rahatladığı için başparmak hareketleri kolaylaşır. Ameliyattan sonra hemen başparmak ve el bileği egzersizlerine başlanır. Dikişler 12-14 gün sonra alınır.

İyileşme hastanın yaşına, genel sağlık durumuna, şikayetlerin ciddiliğine ve başlangıç zamanından beri geçen süreye bağlı olarak her hastada farklı olmasına rağmen, 3-4 hafta sürer. Ağır işler ve zorlayıcı hareketler 4-6 hafta önerilmez. Ameliyat sonrası fizik tedavi uygulaması gerekli olabilir.

Tetik parmak nedir?

Parmaklarda veya başparmakta görülen, parmakların bükük pozisyonda kilitlenip kalması veya takılmasıyla karakterize ağrılı bir durumdur. Parmağı hareket ettiren kiriş (tendon) kılıflarının belli yerlerinde oluşan inflamasyondan kaynaklanmaktadır.

Tendonlar, önkoldaki adalelerin parmaklara giden özel yapı ve şekildeki uzantılarıdır. Bu adaleler tendonlarla birlikte parmakların bükülmesini (yumruk yapmak gibi) sağlar. Tendonlar, çevresindeki kaygan kılıfın içinde (sinovyal membran) kolaylıkla kayarak parmağın hareket etmesine neden olur. Tendon seyri boyunca belirli bölgelerde “pulley” denilen kemerlerin altından geçerler. Tetik parmak hastalığında, tendonun bu “pulley”lerin altına gelen kısmında oluşan şişlik, inflamasyon ve oluşan nodül parmağın hareketine engel olur. Bu nedenle, parmak hareketi zor ve ağrılı hale gelir. Bu olay ilerlerse, parmak belli bir pozisyonda kilitlenip kalır, zorlayınca tetik gibi atmaya başlar.

Tetik parmak rahatsızlığında şikayetler nelerdir?

İlk şikayetlerden biri, başparmağın veya diğer parmakların tabanlarında başlayan ağrıdır. Parmağın hareketi sırasında (bükülme ve açılma) fark edilen ağrılı bir tetikleme veya atlama hissi de olabilir. Bazı çok ilerlemiş durumlarda, etkilenen parmağın bükük pozisyonda kilitlenip kalması görülebilir.

Tetik parmak rahatsızlığının sebepleri nelerdir?

Parmaklarını aşırı zorlayıcı işlerde kullanan kişilerde görülebilir. Romatoid artrit, gut veya diyabet gibi dokularda bazı değişikliklere neden olan hastalıklar da bu tür şikayetlere neden olabilir. Müzisyenler gibi ellerini/parmaklarını yoran meslekleri olanlarda görülebilir. Bazı durumlarda ise herhangi bir neden bulunmaz.

Tetik parmak rahatsızlığı nasıl tedavi edilir?

Çoğu tetik parmak, konservatif tedaviye cevap verir. Bu yaklaşımda, şikayetlere neden olan zorlamaların ortadan kaldırılması ilk aşamadır. Şikayetler geçmezse antiinflamatuvar ilaçlar alınabilir. Lokal olarak bazı ilaç enjeksiyonu uygulamalarıyla inflamasyon azaltılmaya, ağrı giderilmeye çalışılabilir.

Eğer bu tür konservatif tedavilerden sonra şikayetler geçmezse, tendon kılıfının rahatlatılması ve hareketin tekrar sağlanması için cerrahi tedavi önerilebilir. Tetik parmak cerrahisi, genellikle hastanede yatmayı gerektirmeyen (out-patient) bir ameliyattır. Ameliyattan sonra parmak hareketleri hemen düzelir ve hastalar 12-24 saat sonra parmaklarını ağrısız bir şekilde kullanmaya başlayabilirler. Dikişler 12-14 gün sonra alınır. Ameliyat sonrası fizik tedavi genellikle gerekmez. Ağır işler ve zorlayıcı hareketler 4-6 hafta önerilmez.