Bir kitap okuyorum, “İlk Müslüman Türk Devleti, Karahanlılar”. Yazarı Hüseyin Tekinoğlu, Kamer Yayınları, 2015, İstanbul. Selçuklular ve sonrasını hepimiz az çok biliriz de ondan öncesi, diyelim ki yaklaşık MS 700 ile MS 1200 yılları arasında, Asya’da Türk devletleri hakkındaki bilgilerimiz hem azdır hem de çoğumuz ortaokul ve lisede okutulanları ya iyi hazmetmemişizdir ya büyük bölümünü unutmuş veya birbirine karıştırmışızdır. Halbuki bu bölümdeki Türk tarihi en az Osmanlı dönemi kadar ilginç. Bu bölümdeki Türk tarihini okurken, ister istemez Araplarla münasebetleri, Türklerin müslümanlaşmasını, İranlılar veya o bölgede yaşayan, örneğin, Samaniler, Sogdlar veya doğuda Çinliler ile ilişkileri ve etkileşimleri de öğreniyorsunuz.




Atatürk, soyadı kanunu çıktığında, yakınlarına, yakınındaki birçok kişiye soyadlarını (bir armağan olarak) bizzat kendisi vermiş ve bu soyadlarının çoğunda da Orta Asya'daki Türk devletlerinde kullanılan yöre, il, bölge, isimlerini, şahıs, mevki ve makam vb isimlerini kullanmıştır. İyi ki de öyle yapmış, kökenlerimize ait bu kelimeler, Orta Asya’daki tarihimize merak duymamızı sağlayacak faktörlerden önemli bir tanesi.



Karahanlılarda, Çavlı, Teğin, Çağrı, İnanç, Öge gibi bazı isimler mevki, makam ünvanları. Buna göre devlet kademesi sıralaması şöyle çıkıyor:


1- Hakan (Han, Terken, İlig, Bey…)

2- Enr, Ögi,

3- İl Beyi,

4- Yugruş(Vezir),

5- Yavgu (Yabgu),

6- Çavlı Bey, Teğin Bey, Çağrı Bey, İnanç Bey,

7- Kök Ayuk,

8- Öge.


Ona göre “tarım” lakabı da hükümdar soyundan olan hatunlar ile bunların büyük küçük bütün çocuklarına verilen genel bir unvan idi. Bu sayılanlardan sonra “İnal” geliyordu. Kaşgarlı’ya göre “İnal”, anası hanedandan, babası da halktan olan bütün gençlere verilen bir unvan idi.




Orta Asya’daki Türk tarihi ve kültürü hakkında biraz merak uyandırabildiysem ne mutlu bana. Sadece isimlerimizin veya soyadlarımızın kökenini, anlamını merak etmek bile bir başlangıç olabilir. Örneğin, benim soyadım “İnal” ve eskiden beri bu kelimenin kökenini, anlamını, kullanım yerlerini merak ederdim.


Kalın sağlıcakla.


Ali Adnan İnal

Facebook Yorumları

YORUMLAR

Yorum kurallarını okumak için tıklayınız!

İnternet sitemizde kullanılan çerezlerle ilgili bilgi almak ve tercihlerinizi yönetmek için Çerez Politikası, daha fazla bilgi için Aydınlatma Metni sayfalarını ziyaret edebilirsiniz. Sitemizi kullanarak çerezleri kullanmamızı kabul edersiniz.