Okul çağında yapılan fiziksel aktivite ve sporlar, çocuklarda bedensel ve ruhsal gelişimin yanı sıra beyin fonksiyonlarının gelişimine de katkı sağlar. Ancak bilinçli yapılmayan aktivite ve sporlar sonucu oluşan kas-iskelet, eklem yaralanmaları; doğru tedavi ve ilkyardım teknikleri uygulanmadığında kalıcı hasarlara neden olur. Central Hospital’dan Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Özcan Pehlivan konuya dair görüşlerini bildirdi.

Vücudun enerji sarfiyatı ile sonuçlanan her türlü hareket, günlük yaşam içinde gereklilik sonucu yapılan yürüme, koşma, atlama gibi faaliyetler olabileceği gibi, belli amaçlarla yapılan sportif faaliyet, dans, oyun gibi aktiviteler de olabilir. Belli amaca yönelik yapılan düzenli aktiviteler genel olarak egzersiz olarak adlandırılır. Okullarda uygulanan egzersiz temelli fiziksel aktiviteler ve oyunlar; çocuklarda fiziksel gelişim, beceri gelişimi, özgüven, disiplinli yaşama, muhakeme yeteneğinin gelişimi ve ruhsal gelişim gibi yararlar sağlar.

Çocukluk çağında düzenli spor yapma daha ileri yaşlarda oluşabilecek bedensel bozuklukları önlemek, sağlıklı ve zinde kalmak bakımından çok etkilidir. Erken çocukluk döneminde var olan hareketliliğin, okul çağında yapılan spor ve düzenli egzersizler şekline dönüştürülebilmesi, erişkin dönemde fiziksel aktivite alışkanlığının yerleşmesine katkıda bulunur. Düzenli sportif aktiviteler, sadece egzersiz ve genel sağlık durumunun düzeltilmesi için değil, aynı zamanda çocukların eğlenerek hoş vakit geçirmelerini ve kendilerini iyi hissetmelerini de sağlar.

Fiziksel aktiviteler sırasında ortaya çıkan yaralanmalar, alınacak önlemler ile minimuma indirilebilir. Alınan önlemlere rağmen oluşan yaralanmalar, genellikle travmalara bağlı oluşmaktadır. Bunlar yumuşak doku yaralanması, eklemlerde burkulma veya kırık-çıkık ile sonuçlanabilen travmalardır. Spor yaparken meydana gelen çarpışma, takılma ve kayma gibi kazalar; eklemlerin bükülmesi ve dönmesi, özellikle basketbol ve futbol müsabakalarında sıklıkla yaşanmaktadır. Sakatlanmalar daha çok el, ayak bileği, parmaklar ve baş bölgelerinde görülür.

Okul bahçesinde sportif faaliyet veya fiziksel aktivite içinde olan çocuklarda sert zeminden dolayı burkulma, kırık-çıkık yaralanmaları daha sık görülür. Burkulma yaşanan bölgeye yeterli süre ve sıklıkla, buz ile soğuk kompres uygulanmalıdır. Burkulan tarafta bacak yüksekte tutulmalı, yer çekimi etkisinden yararlanılarak şişme engellenmeye çalışılmalıdır. Kırık-çıkıklar hastanelerde tedavi edilmelidir. Bu yaralanmaların önüne geçebilmenin en uygun yolu ise, çocukların okuldaki oyun alanlarının kauçuk cinsi yaralanma şiddetini azaltacak taban malzemeleri ile kaplanmasıdır.

Daha ciddi sonuçlar doğuran yaralanmalar ise, sıklıkla merdivenden düşme veya merdiven boşluğuna düşme şeklinde görülür. Bu durumlarda hayati tehlike oluşturabilecek kafa ve omurilik yaralanmaları oluşabilir. Çocukların başlarına aldıkları darbelerin tümü eşit oranda önemlidir. Önden alınan darbe başın arka kısmını, arkadan alınan darbe başın ön kısmını etkileyebilir. Eğer darbe sonucu oluşan açık bir yara gözlemleniyorsa, steril bir bezle kanayan yaranın üstüne bastırılmalıdır.

İlk yardım konusunda pratik uygulamalar çocuklara öğretilmeli

Bu gibi yaralanmalar ile karşılaşan çocuk ve arkadaşlarına profesyonel yardım alınıncaya kadar yapılabilecekleri öğretilmelidir. Burkulmalarda soğuk kompres ve bandaj uygulaması, kırık-çıkık şüphesi olduğunda pozisyonun değiştirilmeden atelleme yapılması gibi pratik konular hakkında çocuklar mutlaka bilinçlendirilmeli. Ayrıca beden eğitimi öğretmeninin de spor aktivitelerinde çocukları dikkatli bir şekilde gözlemlemesi ve takibi, yaralanmalara ilk müdahalede oldukça önemlidir. İlk müdahalenin bir sağlık kuruluşunda yapılması gerektiği durumlarda, çocuk acilen hastaneye götürülmeli ve mutlaka uzman bir hekime başvurulmalı. Bunların dışında eklem burkulması ve kas zorlanmalarında, yaralanan bölgenin istirahat ettirilmesi, yükseğe kaldırılması, soğuk uygulaması yapılması önerilir.