Birçok önemli medeniyete ev sahipliği yapan İstanbul’un efsaneleri kitap oldu. “İstanbul’un 100 Efsanesi” adlı kitapta, Çemberlitaş’taki kutsal kadehten, perilerin inşa ettiği surlara kadar birbirinden ilginç hikâyeler yer alıyor.

İBB Kültür A.Ş.’nin “İstanbul’un Yüzleri” serisi çerçevesinde kentin efsaneleri de kitap oldu. Araştırmacı Ferhat Aslan tarafından hazırlanan “İstanbul’un 100 Efsanesi” adlı kitaptaki efsaneler farklı kategorilerde toplandı. Tabiat, İstanbul’un kuruluşu, İstanbul’un tılsımlı sütunları, İstanbul’un semtleri, İstanbul’un fethi, tarihi yapıları ve İstanbul’un gönül sultanları bu kategorilerin en dikkat çekicilerini oluşturuyor. İşte İstanbul’un efsanelerinden bazıları:

Periler şehri

İnsanoğlunun henüz yaratılmadığı günlerde yeryüzünde cinler yaşardı. Cinlerden birinin oğlu, diğerinin kızına aşık olur. Baba, “dünyanın en güzel yerine bir saray yaptırması” şartıyla kızını vermeyi kabul eder. Oğlan tüm dünyayı dolaşır ve İstanbul’un dünyanın en güzel yeri olduğuna karar verir, sarayı Boğaziçi’ne yaptırır.

Meleklerin inşa ettiği surlar

Rum efsanesine göre, İmparator Aziz Konstantin İstanbul’a girdiğinde bir melek onu görür ve “Buraya yerleşmelisin, fakat şimdi atından inme, sakın arkana bakma ve atını yola çıktığın yere sür” der. İmparator atıyla yarım gün dolaşır ve geri geldiğinde surun yükseldiğini görür. Surları melekler yapmıştır.

Kutsal kadeh

Hazreti İsa’nın ölmeden önce son kez kullandığı kutsal kadehi, bir havarisi tarafından büyük bir titizlikle saklanmıştır. Çünkü kadehten bir şey içen kişi ölümsüz olur. Bizans imparatoru Helena Kudüs ziyaretinde Hazreti İsa’nın birçok eşyasıyla birlikte kadehi de alarak İstanbul’a getirir ve kenti koruması için Çemberlitaş’ta dikilen sütunun altına yaptırdığı odada saklatır.

Ayasofya'nın planı

Bizans İmparatoru Lustinianos, Ayasofya’yı yaptırmak için en ünlü mimarları İstanbul’da toplar ancak hiçbirinin yaptığı taslağı beğenmez. Üzgün bir şekilde uykuya dalar ve bir rüya görür. Kiliseyi yaptıracağı alanda nur yüzlü bir ihtiyar görür ve hemen yanına giderek elindeki levhaya bakar. Levhada kilisenin resmi çizilidir ve tam da imparatorun hayalindeki gibidir. Kilisenin adının Ayasofya olmasını da bu rüyadaki ermiş ister.

Kapalıçarşı tünelleri

Efsaneye göre, İstanbul’un altı, birbirine bağlı dehlizlerle kaplıdır. Bu dehlizler, Yerebatan Sarayı’ndan başlayıp Marmara Denizi’nden Kınalıada’ya kadar uzanır. Dehlizler Kapalıçarşı’nın da altından geçer. Çarşının gizli tutulan bir yerinden bu dehlizlere girilir. Buradaki gümüş kaplama çalışanlarına, işe başladıkları gün dehlizlerden bahsetmemeleri için Kuran-ı Kerim’e el bastırılır.

Marmara Denizi ve İskender'in öfkesi

Küçük bir derede gördüğü balıkları bir türlü tutamayan İskender sinirlenir. Bu sırada arkadan bir ses, “Boşuna uğraşma onları tutamayacaksın. Balık tutmak ülke fethetmeye benzemez” der. O anda yaşlı bir adam elini dereye daldırıp üç balık tutar ve İskender’e verir. İskender ateş yakar ancak balıklar bir türlü kızarmaz. Öfkelenen İskender yaşlı adamın başını kılıçla uçurur. Adamın boynundan fışkıran kanlar suya dönüşür. Derler ki; işte o koca deniz, Marmara Denizi bu fışkıran sulardan olur. İskender’in aradığı ölümsüzlük suyu, yani ab-ı hayat ise Marmara Denizi’nin altında kalır.

Ayasofya ve alıntılar

Ayasofya kubbesine kadar tamamlanmıştır ancak para tükenir. İmparator Lustinianos umutsuz bir şekilde dolaşırken yanına beyaz giysili bir genç gelir ve “Bana dilediğin kadar katır ver, altın yüküyle geri geleceğim” der. İmparator buna itibar etmez, ancak genç ertesi gün de aynı şeyi söyler. Katırlar verilir. Genç, şehir dışına çıkarak gizli bir sarayın hazinesinden yüklediği altınlarla imparatora gelir. İmparatorun bu olayı yakınlarına anlatması üzerine tılsım bozulur ve bir melek olan delikanlıyı ve altınları gören olmaz.