Bilinçli ve ölçülü beslenirseniz; yağ, tuz, meyve, makarna, ekmek ve pirinç gibi yasak olduğunu sandığınız gıdalara da hayatınızda yer verebilirsiniz. Ama önemli olan hangi gıdaları, hangi ölçüde alacağınızı doğru belirlemek! Bunun için de mutlaka bir uzman eşliğinde kişiye özel beslenme programının planlanması gerekiyor…

Kişiye özel beslenme planı

Diyabetli hastalarda beslenme planı; kişinin bireysel özelliklerine (cinsiyet, yaş, kullandığı ilaç veya insülin tedavisi vb.) göre farklılık gösterir. Bu nedenle diyabetli hastanın beslenme programı mutlaka bir diyetisyen tarafından oluşturulmalı ve hastaya diyetiyle ilgili kapsamlı bir eğitim verilmeli.

İlk hedef kan şekeri!

• Diyabetli bireyin kan şekeri mutlaka dengelenmeli. Bunu da ancak tedavilerini uygulayarak ve beslenme düzenine hakim olarak yapabilir. İyi bir kan şekeri kontrolü için; kişi diyetinde önerilen besinleri, önerilen miktarlarda ve önerilen zamanlarda tüketmeli. Yemek saatlerini aksatmamalı; çünkü öğün düzeni, kan şekeri kontrolünde çok önemli rol oynar.

• Diyette bir diğer önemli hedef de kişiyi hipoglisemilerden (yani kan şekerinin kişiye zararlı olabilecek değerlere düşmesi) korumaktır. Özellikle insülin tedavisi gören kişilerde bu risk söz konusudur.

• Diyet programını planlarken atılan ilk adım enerji ayarlamasıdır. Yetişkinlerde kişiyi uygun kiloya getirecek, çocuklarda ise büyüme ve gelişmeyi sağlayacak kalori hesaplaması yapılır.

Karbonhidrat için kepekli gıdalar

• Şeker hastalarının hiç karbonhidrat almaması bilgisi doğru değildir. Hatta diyabetli hastanın alması gereken enerjinin en az yüzde 50’si, karbonhidratlardan gelmelidir. Önemli olan; alınan bu karbonhidratın doğru zamanda, doğru kaynaklardan, doğru miktarlarda alınmasıdır. Alınan karbonhidratın yarıdan fazlası ‘kompleks karbonhidratlar’ (bulgur, kepekli ya da tam buğday ekmeği vb.) dediğimiz kaynaklardan sağlanmalıdır.

• Kompleks karbonhidratlarda baz alınan nokta ise ‘glisemik indeks’tir! Kişilerin kan şekerlerini dengelemek için, basit karbonhidrat yerine kompleks karbonhidratlar tercih edilmeli. Kompleks karbonhidratlar ise glisemik indeksi düşük besinlerde bulunur.

Yağı ceviz ve zeytinden alın

• Diyabetli hastaların beslenmesinde yağlar; önemli ve tartışmalı bir konudur. Diyabetli bireyin alması gereken enerjinin yüzde 30'u yağlardan gelmeli. Yani sanıldığı gibi; diyabetli birey, yemeklerini yağsız yemek zorunda değildir. Bilakis zeytin, zeytinyağı ve ceviz gibi kaynaklar lipit profilini düzenlemede yardımcıdır. Ancak miktar çok önemli; avuç avuç ceviz ve fındık yenilmemeli, salatalara fazla fazla zeytinyağı konulmamalı.

• Etli sebze yemeklerine yağ konmamalı. Yağlar çeşitlendirebilir; ancak özellikle zeytinyağına ağırlık verilmeli. Yemekler; 1 kilo sebzeye 2 yemek kaşığı ya da 1 tabak sebze yemeğine 1 tatlı kaşığı yağ konularak pişirilmeli. Salatalara ise en fazla 1 tatlı kaşığı yağ eklenmeli.

Günde 3 gram tuz yeterli

• Diyabette karşılaşılabilecek olan böbrek rahatsızlıkları ve hipertansiyon gibi tuz sınırlamasını gerektiren rahatsızlıklar yok ise; kişi günlük 3 gram tuz tüketebilir. Ortalama 1 gram için silme (tepeleme değil) 1 çay kaşığı düşünülebilir. Ancak tuz sınırlaması gereken durumlarda sofra tuzu tamamen kaldırılmalı.

• Alkol; hepatik glikoz çıkışını baskılayarak, hipoglisemi ataklarına sebep olabileceğinden, diyabet hastalarında tüketilmesi önerilmiyor. Tüketecek diyabetliler ise; aç karnına olmamaya, miktarı az tutmaya ve yatmaya yakın tüketmemeye özen göstermeli. Bunun planlaması da mutlaka diyetisyenle birlikte yapılmalı.

Posalı beslenme şekeri dengeler

Diyabetik bir bireyin posa tüketimi, kan şekeri kontrolüne yardımcı olması ve kan kolesterollerini dengelemesi bakımından önemlidir. Yetişkinlerde günlük 25 gram, çocuklarda ise 15 gram posa tüketimi önerilmektedir. Alınan posa miktarını arttırmak için basit tercihler yeterli olur:

• Beyaz ekmek yerine esmer ekmek

• Beyaz pirinç yerine kepekli pirinç

• Sade makarna yerine kepekli makarna,

• Meyve suyu yerine meyvenin kendisi ve mümkünse kabuklu olanı

• Her öğünde sebze ve salata bulundurmak

• Kuru baklagilleri sıkça tüketmek gibi basit tercihlerle posa tüketimi arttırılabilir.

Bel kalınlaştıkça diyabet riski artıyor

Diyabet; obeziteden dolayı ortaya çıkabilen bir komplikasyondur ve diyabetlilerin yüzde 80’i obezdir. Yapılan çalışmalar göstermiştir ki; obezite süresi uzadıkça, diyabete yakalanma riski de hayli artmaktadır. Obezitede vücudun yağ miktarı ve bel çevresi genişliği dikkate alınmalı. Diyabetli bireyin kilo vermesi ile birlikte kan şekerleri normal düzeylerine inme eğilimi gösterir, insülin direnci azalır ve kolesterolleri iyiye doğru gitmeye başlar.

Erkek / 94 cm'nin üstü

Kadın / 80 cm'nin üstü

Beslenme ve Diyet

Uzm. Emel Unutmaz