Şu sıralar dizilerde, filmlerde sıklıkla karşımıza çıkan DNA Testlerinin nasıl yapıldığınız merak ettiniz mi hiç? Biz izlerken merak ettik ve sorduk. DDC Laboratuarı'nın Türkiye temsilcisi ARMA LTD'den Ersoy Can da sorularımızı yanıtladı. DNA Testi nedir? Nasıl yapılır? Test için neler gereklidir? Ve daha pek çok sorunun cevabı haberimizde.


Babalık testi yaptıracak bir kişinin geçtiği süreçler ile başlarsak... İlk olarak bu testin yasal prosedürü nedir? Bu konuya ilişkin yasalar nasıl işler?

Testi hangi amaçla yaptıracaklarına göre değişir. Eğer sadece kişisel meraktan dolayı yapılacak ise prosedürler basittir. Örneğin hastanede karşıma şüphesi veya yıllar sonra ortaya çıkmış bir çocuk ile ebeveynleri arasında yapılacak testler vb. gibi. Bu testler her zaman babalık testi olmaz annelik testi, kardeşlik testi, y-kromozom analizi veya benzeri farklı testler olabilir. Örneklerin alınması aşamasında merkeze gelemeyecek durumda olan donörlere özel kit seti ve dokümanlar gönderilir. Donörler örnekleri bize geri göndeririler. Bu şekilde alınan örneklerin sonuçları mahkemede kullanılmayacağı için kişisel bilgilendirme amaçlıdır ibaresiyle gönderilir ve yasal yükümlülüğü yoktur.


Yasal test olarak nitelendirdiğimiz testler özellikle göçmenlik testleri veya yurtdışında aile birleşimi gibi talepler için yaptırılması gereken testlerdir. Yasal testler için donörlerden örnekler mutlaka bizim tarafımızdan, kimlik tesipiti ile alınmalıdır. Ayrıca fotoğrafların çekilmesi ve bazı belgelerin imzalanması gerekir. Bu tip yasal testler genellikle konsolosluklar için yaptırılır. Konsolosluklar için genellikle ISO/IEC 17025 standartlarına uygunluk yeterli olmakla birlikte bazı ülke elçilikleri (örneğin Fransa) devlet resmi belgesini zorunlu kılmaktadır. Buna göre ilgili ülke makamlarından gerekli bilgilendirmeyi aldıktan sonra test işlemlerine başlanmasını tavsiye ediyoruz.


Bu testi yaptırmak isteyen herkes rahat bir şekilde başvuruda bulunabiliyor mu? Başvuru kriteri var mı?

İstenilen teste göre başvuru şartları ve kriterler değişir. Örneğin resmi test için başvuracak kişilerin geçerli bir kimlik belgesi yoksa resmi test prosedürlerine uyamayacağı için kişisel bilgilendirme amaçlı test yaptırabilir.


Test yaptıracak kişinin hangi donelere (verilere) ihtiyacı vardır?

Standart bir babalık testi için yanak mukozası örnekleri en uygun örneklerdir. Hem alınması kolaydır hem de DNA hücrelerine ulaşılması aşamasında en uzun hücre barındıran örneklerdir. Ancak gebelikte babalık testi isteniyorsa ve diğer tüm şartlar için uygunluk sağlanmışsa numune olarak kan örneği zorunludur. Yöntem olarak Amniosentez ve Kordosentez gibi bebeğe zarar verecek uygulamaları babalık testi için kullanmadığımızdan dolayı annenin kolundan alınacak kan örneği yeterlidir.


Bu testler nerede yaptırılır?

Bizim Türkiye temsilciliğini yürüttüğümüz DDC laboratuarı ABD’de bulunmaktadır. Alınan örnekler biyolojik taşıma standartlarında DDC’ye gönderilir ve analize alınır. Bu sadece bizim için geçerli bir durum değildir elbette. DDC’nin dünyadaki diğer partner ofisleri de (ör: İrlanda, Fransa vb.) alınan örnekleri ABD merkezimize göndermek zorundadır.


Anne/babadan veya çocuktan gizleyerek yaptırılabilir mi?

Yasal test prosedürleri için bu mümkün değildir. Çünkü katılacak kişilerden örnekler kimlik tespiti karşılığında bizim tarafımızdan alınmak zorundadır. Eğer kişisel bilgilendirme amaçlı bir test içinse bu konu katılımcıların tasarrufundadır. Bazen katılımcılar diğerlerini rencide etmemek adına direk söylememeyi tercih edebilirler. Örneğin 30 yaşında bir kişinin evlatlık olduğunu öğrenmesinin ardından biyolojik ailesi olarak bildiği ebeveynlerine sonuç ne olursa olsun bu durumu söylemeyi tercih etmemesi gibi. Burada önemli olan konu şudur: Kişisel bilgilendirme amaçlı testler için başvuran kişilerin imzalamak zorunda oldukları bir onam formu bulunmaktadır. Bu formun en önemli maddesi de örneklerin doğru kişilere ait olduğunun, başvuran kişinin sorumluluğunda olmasıdır. Bu sayede sonuçların her ne kadar yasal yükümlülüğü olmadığı belirtilse bile farklı amaçlar için kötüye kullanılmasını engeller.


Testin gizliliği nasıl sağlanır?

Tüm analizlerimiz teste özel referans numaralarıyla işleme alınır. Sonuçlandığında da o referans numarasına ait bir de dosya numarası atanmış olur. Buna göre bizim bir rapora ulaşabilmemiz için bu iki numaradan birisinin bize bildirilmesi şarttır.

Araştırdığım kadarıyla internet üzerinden talepte bulunulabiliyormuş... Peki bu sistem nasıl işliyor? Bir de internet başvurusunda bulunan kişi mi daha fazla yoksa fiili olarak gelen kişiler mi?

Bizim böyle bir istatistiğimiz yok ama 2002’den beri faaliyette olan bir firma olarak daha çok partner hastaneler ve laboratuarlardan gelen taleplerin yoğun olduğunu söyleyebiliriz. DDC’nin Türkiye temsilcisi olarak sadece Türkiye içinden değil yakın çevremizde bulunan komşu ülkelerde bulunan partner laboratuarlarımız, hastanelerimiz üzerinden örnekler bize gönderilmektedir. Sonuç olarak kişisel bilgilendirme amaçlı veya legal boyutta talep edilen tüm DNA karşılaştırma analizleri için bize doğrudan veya dolaylı olarak başvuran kişi veya kurumların tamamı, isterlerse bu testleri kendileri de direk olarak yurtdışına örneklerini göndererek yaptırabilirler. Ancak yabancı dil sorunu, zaman dilimi farklılıkları, örneklerin uygun şartlarda gönderilmesi problemi, tek başına yapılacak test ve gönderim maliyetlerin yüksek olması ve yurtdışındaki bir laboratuarın güvenilirliği konusunda gerekli tetkiki yapmanın zorluğu gibi çeşitli sebeplerden dolayı Türkiye’de temsilcisi olan ve bahsedilen tüm sorunları çözebilmek için muhatap bulabilecekleri güvenilir bir firma üzerinden yaptırmayı tercih etmektedirler.


Bu testin yaptırılmasına yönelik bir yaş sınırı var mıdır?

Yaptırılması istenen teste göre değişir. Örneğin soy ağacı testi için bir yaş sınırı yoktur. Ancak Babalık Testi / Annelik Testi gibi testler için 18 yaşından (ABD için 16) küçük bir çocuk test için başvuruda bulunamaz veya ebeveynlerinden birisi dahil olmadan teste katılamaz.


Pahalı bir şey midir bu testi yaptırmak?

DNA analizleri maalesef ucuz değildir. Ancak yapılması gereken işlemlere göre dünya standartlarında fiyatlar zaten belirlidir. Bizim DNA test skalamızda 120 USD +KDV’den 1200 USD +KDV’ye kadar tutarları olan farklı analizler mevcuttur.


Röportaj: Dilay Argün

Facebook Yorumları

YORUMLAR

Yorum kurallarını okumak için tıklayınız!

İnternet sitemizde kullanılan çerezlerle ilgili bilgi almak ve tercihlerinizi yönetmek için Çerez Politikası, daha fazla bilgi için Aydınlatma Metni sayfalarını ziyaret edebilirsiniz. Sitemizi kullanarak çerezleri kullanmamızı kabul edersiniz.