Letarjik uyku, yaşama işlevlerinin çok zayıfladığı, çok derin ve patolojik bir uyku durumudur. Uyku durumu günlerce, aylarca, hatta yıllarca sürebilir. Letarji, lethe (bilinçsizlik) ve argia (hareketsizlik) kelimelerinden türetilen Latince bir ifadedir. Reem Nöropsikiyatri Merkezi’nden Dr. Merhmet Yavuz konuyla ilgili görüşlerini aktarıyor.


Letarji, koma ve bitkisel hayat durumları ile karıştırılabilir. Ancak, komada tam bir bilinç kaybı vardır. Beyin fonksiyonları büyük ölçüde aksamıştır. Patolojik refleksler söz konusudur. Letarjide ise, patolojik refleksler görülmez. Komada ya da prekomada göz bebeklerinin ışığa olan cevabı da aksamıştır.


Ayrıca, EEG (Beyin grafisi) üzerinde de önemli farklılıklar izlenir. Letarji durumunda hareketsizlik, dış uyaranlara tepkisizlik, yaşama dair dış belirtilerin bulunmaması gibi özellikleri bulunduran uykuya benzer derin bir uyuşukluk hali söz konusudur. Letarjik uyku esnasında metabolizma minimuma iner, yaşlanma yavaşlayabilir.


Letarjik uyku ile alakalı henüz bilimin bilmediği ve açıklayamadığı çok fazla şey vardır. Beden için zamanın nasıl durduğu, hücrelerin hangi emirle yaşlanmayı yavaşlattıklarını, o an beyin fonksiyonlarının nasıl olup da bozulmadığı, hafızanın nasıl korunduğu ve en önemlisi insanın neden böyle bir uykuya sokulup, sürenin neye göre belirlendiği konusunda bilgiler yetersizdir.


Çeçe sineklerinden geçen parazitlerde oluşan uyku hastalığı da oldukça ilginç bir durumdur. Kan ve lenf sistemlerine yerleşen parazitler, sinir sistemini olumsuz etkileyerek beyin iltihabına neden olurlar ve sürekli uyku ile beraber sonu ölüme bile gidebilecek birçok nörolojik belirtiye sebebiyet verirler. Uyku hali günlerce, haftalarca devam edebilir. Bu noktada katatoni, katalepsi ve narkolepsi gibi özel bilinç hallerinden de bahsetmek gerekir. Katatonia motor aktivitede dramatik azalma ve konuşmama ile karakterizedir. Oturabilme, ayakta durabilme ve vücut duruşunun sürdürülebilir olması, organik patalojik bilinç farklılıklarından ayırt edilmesini sağlar.


Katalepsi ise, kişinin karakterlerine izin vermeyen aşırı bir kas gerginliği mevcuttur.


Kişi bırakıldığı yerde kalır, hareket edemez, adeta bir donakalma söz konusudur.


Bazı uzmanlar, katalepsi ile katatoniyi aynı tanım üzerinde açıklamaktadır. Hem katatoni hem de katalepsi, daha çok psikiyatrik hastalıklarda görülür.


Narkolepsi nedir?

Narkolepsi ise, aşırı uyku halidir. Kişi her yerde, her mekanda, her pozisyonda uyuyabilir. Örneğin, futbol oynayan narkolepsili bir kişi topa vururken uyuyabilir.


Genelde uyku problemleri ile beraber görülür. Gece uykusu sağlıksızdır ve uyku apne sendromu mevcut olabilir. Narkolepsinin en tehlikeli yanı, sürücülerin direksiyon başında uyumalarıdır. Bu nedenle bir narkolepsi hastası asla tedavi olmadan sürücü koltuğuna oturmamalıdır. Polisomnografi ile tanı teyit edilir. Tedavisi mümkün bir tablodur.


Retikuler formasyon (formatio retikularis); bilinçli halimizi ve uyanıklığı sağlayan, beyin sapında bulunan bir bölgedir. Retikuler formasyon, derin beyin yapıları ve korteksle sürekli bir iletişimde bulunarak uyanıklığı sağlar. Bilinç bozukluğu yapan patolojiler, bu bölgenin fonksiyon görmesine engel olurlar. Bilinç, kişinin kendisinin ve çevresinin farkından olması durumudur. Bilincin içeriği; dikkat, duyu, algılama, hafıza, yönetme ve yönelim olarak sıralanabilir. İki komponenti vardır. Birisi uyanıklık, diğer farkında olmadır. Uyanıklık ile farkında olma arasındaki ilişki de ilginçtir. Farkında olma ancak uyanıklık ile mümkün iken, farkında olma kaybolsa bile uyanık olunabilir.


Letarji durumlarında farkında olma da kaybolmuştur. Farkında olmanın etkilendiği durumlarda dikkat eksikliği, demans, konfüzyon ve deliryum görülür. Konfüzyonda; dikkat bozulmuştur ancak mental testlerin yapılabilmesi için yeterli uyanıklık sağlanabilir. Deliryumda ise, nöronal eksitabilte artmıştır ve konfüzyon tablosuna huzursuzluk, saldırganlık, halisünasyonlar eklenebilir. Dolayısıyla nöroloji pratiğinde bilinçlilik; kişinin uyanık, kendisi ve çevresinden haberdar olduğu durum anlamına gelir. Koma ise, bunun tam karşıtıdır. Bu iki ucun arasında ise, birçok bilinç bozukluğu kademesi vardır.


    Somnolans (Uyuklamak)

      Otururken ya da yatarken, istemediği halde ardı ardına ve sık sık uykuya dalma durumudur. Bu hastalar gerçek bir uykusuzluk söz konusu olmadığı halde, devamlı olarak uyuma eğilimindedirler. Şuurları hafifçe bulanıklaşmış olmakla beraber, sorulara cevap verebilirler. İstenilen bir hareketi yapar ve bunu takiben yine uykuya dalarlar.


        Letarji

          Somnolansın, daha devamlı bir uyku haliyle kendini belli eden şeklidir. Bu hastalar günlerce uyurlar, fakat uyandırılabilir ve yemek yiyebilirler. En çok beyin iltihaplarında rastlanır.


            Stupor

              Somnolonstan daha şiddetli bir şuur bulanıklığı halidir. Hastanın akli faaliyetleri çok azalmış, şuur iyice bulanıklaşmıştır. Hastalar ancak şiddetli uyarılarla uyanabilirler. Hastalar gözlerini açsalar dahi, kendilerine söyleneni kolayca anlayamazlar ve tepki gösteremezler. Ancak refleksler henüz bozulmamıştır. Ciddi uyarılara sözle ya da haraketle cevap veren hastalar, sonrasında uyumaya devam ederler. Birçok kafa travmasının ilk dönemlerinde stupor hali görülebilir.


                Senkop (Bayılma)

                  Beynin oksijen almasında geçici bir azalma gibi nedenlerle ortaya çıkan, kısa süreli bir şuur kaybıdır.


                    Mental Konfüzyon (Akıl karışıklığı)

                      Bu durum, çevrenin karmakarışık bir şekilde idrak edilmesinden ibaret, özel bir şuur kaybıdır. Bu hale özellikle, bazı akıl hastalıklarında, zehirlenmelerde, yaşlılıkta, aşırı alkol alımlarında ve bunamada rastlanabilir.


                        Histerik Letarji

                          Bilinçaltı herhangi bir iç çatışmadan dolayı bilinci kapatmıştır. Özellikle kadınlarda görülen bir durumdur. Bilinçaltı, yaşadığı psikolojik çıkmazı bilinç kaybına dönüştürerek rahatlamaya çalışır. Kişi etrafında neler olup bittiğini bilir ancak tepki veremez. Çoğunlukla epilepsi nöbetleri ile karışır. Genelde birkaç saat sürebilirse de bazen günlerce devam edebilir. Kişi iyi bir telkinle ya da sakinleştirici verilmesi ile kendine gelir ya da bir süre sonra normal uyku moduna dönerek, kendi kendine düzelir.

                            Prekoma (Koma öncesi hali)

                              Stupor halinin daha da ilerlemesiyle meydana gelen, ağır bir şuur bozukluğudur. Bu hastalar şuursuz olabildikleri gibi, dış uyaranlara karşı refleksleri de çok hafiflemiş olabilir. Uyaranlara karşı hiç cevap olmaması da mümkündür.


                                Koma

                                  Hasta, dış uyaranlarla uyandırılamaz. Hafif ve orta dereceli komada, hasta ağrılı uyaranı lokalize edip eliyle uzaklaştırmak ister yahut yüz buruşturma gibi genel bir cevap verir. Derin komada ise, her türlü uyarıya refleks düzeyinde bir cevap dahi alınamaz. Sadece vejetatif fonksiyonlar devam eder.

                                  Facebook Yorumları

                                  YORUMLAR

                                  Yorum kurallarını okumak için tıklayınız!

                                  İnternet sitemizde kullanılan çerezlerle ilgili bilgi almak ve tercihlerinizi yönetmek için Çerez Politikası, daha fazla bilgi için Aydınlatma Metni sayfalarını ziyaret edebilirsiniz. Sitemizi kullanarak çerezleri kullanmamızı kabul edersiniz.