Bu hafta size perianal fistülden bahsetmek istiyorum. Fistül cilt yüzeyi ve bağırsak arasında oluşan anatomiye aykırı kanal anlamına gelir. Bu kanalın makat bölgesinde oluşmasına ise anal fistül, peri anal fistül veya anorektal fistül adı verilir. İsim benzerliği nedeni ile anal fissür (makat çatlağı) hastalığı ile sürekli karıştırılsa da bu iki hastalık birbirlerinden tamamen farklıdır.

Anal fistüllerin mazisinde genelde geçirilmiş veya sık sık tekrarlayan makat apsesi öyküsü yer alır. İç makat kasları arasında oluşan iltihap, zamanla kendini dışarıya atmak için bu kaslar arasında bir hat oluşturur. Sonrasında ise makat etrafında bir çıkış deliği açarak o bölgeden dışarıya akmaya başlar. İltihabın aktığı bu deliğe fistülün dış ağzı denir. Fistülün oluşturduğu kanal ise fistül traktı olarak adlandırılır.

Anal fistüller makat iç kasları arasında oluşturduğu hattın karmaşıklığına göre gruplandırılırlar ve 4 grupta incelenir:

• İntersfinkterik Fistül
• Transsfinkterik Fistül
• Suprasfinkterik Fistül
• Ekstrasfinkterik Fistül

İntersfinkterik fistüller en sık karşılaşılan fistül çeşididir ve basit fistüller olarak değerlendirilir. Ekstrasfinkterik fistüller ise chron, makat ve rektumu etkileyen travma-yaralanmalar, divertikülit gibi anorektal hastalıklar nedeni ile oluşur. Rektum ile makat çevresi etrafında meydana geldiği için ise anal fistül sınıfında değerlendirilmezler.

Perianal fistülün belirtileri arasında dış ağız dediğimiz çıkış noktasından gelen iltihaplı, kötü kokulu akıntılar ilk sırayı alıyor. Bu akıntılar zaman zaman azalabilir ancak fistül kendiliğinden kapanmadığı veya tedavi edilmediği sürece bitmez. Akıntıların yoğun olduğu dönemde iç çamaşırınıza, hatta elbisenize kadar bulaşabilir. Özellikle bu dönemde akıntının olduğu bölgeyi steril gazlı bezlerle veya günlük pedlerle kontrol altında tutabilirsiniz.

Makat kasları içindeki iltihaba bağlı makatta hassasiyet, dolgunluk ve ağrı şikâyetleri de fistülün belirtileri arasındadır. Ayrıca dış ağızdan gelen akıntıların oluşturduğu nemlilik, ıslaklık nedeni ile makatta yanma, kaşıntı, kızarıklık şikâyetleri de meydana gelebilir. Yine iltihap nedeni ile yüksek ateş, titreme, üşüme gibi şikâyetler de fistülün belirtileri arasındadır.

Perianal fistül makat hastalıkları arasında hemoroid, kıl dönmesi veya anal fissür kadar masum değil. Uzun vadede basit fistülden komplike fistüle dönüşebiliyor. Bu durum ise tedavi sürecini zorlaştırıyor. Ayrıca ihmal edildiğinde kansere dönüşme ihtimalinin olması da, perianal fistülü diğer makat hastalıkları arasında daha dikkat edilmesi gereken hastalıklar grubuna taşıyor.

Peri anal fistüllerin tanı aşaması da oldukça önemli. Doğru bir tedavi için sadece fistül olduğundan emin olmak yetmez. Makat kasları içinde oluşturduğu tüneli tamamen ortaya çıkarıp, türünü doğru belirlemek gerekir. Aksi halde uygulanan tedavi eksik kalacağından şikâyetler geçmez. Bu yüzden hekiminiz sizden birçok tetkik isteyebilir. Manyetik Rezonans, bilgisayarlı tomografi, kolonoskopi, endoanal ve endorektal ultrasonografi vb. benzeri tetkikler bunlardan bazılarıdır. Bu süreçte sabırlı olmalı ve hekiminiz ile uyum içinde hareket etmelisiniz. Unutmayın istenilen tetkikler tedavinizin doğru bir şekilde gerçekleşmesi için oldukça önemli. Sonrasında ise uygun tedavi planlanarak işleminiz tamamlanır.

Fistül oldukça karışık bir hastalıktır. Her ne kadar basite indirmeye çalışsam da kafanızın karıştığının farkındayım. Terimler, korkunç belirtiler, seviyeler, oluşan kanallar derken iç karartıcı bir tablo oluşturmuş olabilirim. Ancak bu noktada görev sizlere düşüyor. Belirtiler çok önemli, erken dönemde teşhis ve tedavi için mutlaka belirtileri dikkate almalı ve vakit kaybetmeden uzman bir hekime başvurmalısınız. Lokal anestezi altında maksimum 10 dakika içinde gerçekleştirilen ameliyatsız tedavi seçenekleri sayesinde, yukarıda yazdığım kâbus dolu senaryoya maruz kalmaktan kurtulabilirsiniz.

Yazı: Op. Dr. Yasir Gözü