Anne ve babaların en merak ettiği şeylerin başında çocuğunun IQ seviyesi ve hangi konularda yetenekli olduğu meselesi. Bu konu gerçekten önemli. Albert Einstein “Aslında herkes dahidir. Ama siz bir balığı ağaca tırmanma yeteneğine göre değerlendirirseniz, bütün hayatını aptal olduğuna inanarak geçirir” sözü bu noktada akla geliyor.

IQ testi, doğru amaçla kullanılırsa fayda sağlıyor ancak IQ test sonuçlarına göre çocuklara "üstün zekâlı" veya "vasat" gibi tanımlamalar yapılmaması konusunda uzmanlar uyarıyor.

IQ Testi nedir?

intelligence quotient yani kısa adıyla IQ kavramı için hazırlanan IQ Testi, 1912’de Alfred Binet ve Theodore Simon’un birkaç farklı standartlaştırılmış testten çıkararak zekâyı değerlendirmek için tasarladığı yöntem. Dünyada ve ülkemizde, bu testten 126 ve üstü puan alanlar üstün zekâlı kabul ediliyor.

IQ Testi zekayı ölçer mi?

Zekâ, tek bir testle ölçülemeyecek kadar çok boyutlu ve karmaşık bir yapıdır. Çocuğun dil ve matematik becerileri iyi olsa bile bu onun yaşıtlarından zeki olduğunu göstermeyebilir. Günümüzde yaratıcılık, takım çalışması, empati kurabilme, pratik düşünebilme, beyin fırtınası, problem çözme, farklı fikirler arasında orijinal bağlantılar kurabilme ve birden çok şeyle ilgilenebilme gibi beceriler zeka tanımı ile ilişkili gösterilirken IQ testi bu kavramları doğrudan içermiyor.

IQ sonucu ömür boyu aynı kalır mı?

Bundan yüz yıl önce zekâ testlerinin babası Alfred Binet şöyle ifade etmiş: “Zekânın sabit olduğunu ve geliştirilemeyeceğini iddia edenler var. Bu zalimce kötümserliği protesto etmeliyiz ve tepkimizi ortaya koymalıyız.”

Birçok zeka kuramı, IQ skorunun doğuştan gelmediğini ve sabit kalmayacağını öne sürüyor. 1869’dan beri varlığını sürdüren en eski bilim dergilerinden Nature'ın 2011’de yayınladığı bir araştırmada, nörogörüntülemede büyük aşamalar kaydeden Profesör Cathy Price, çocukların 4 yıllık dönemde IQ’larının nasıl değiştiğini incelemiş. Sonuçlara göre, çocuklardan bir kısmının skoru, 4 yılda ortalama 21 puan arttığı, bir kısmının skorunun ise ortalama 18 puan düştüğü ortaya konmuş.

Düşük IQ'lu dahi diye bir şey var mı?

Gerçek bir dahi olan Albert Einstein yıllar önce şöyle söylemiş: “Aslında herkes dahidir. Ama siz bir balığı ağaca tırmanma yeteneğine göre değerlendirirseniz, bütün hayatını aptal olduğuna inanarak geçirir.”

Howard Gardner tarafından 1983’te “çoklu zekâ kuramı” yaratıldı. Bu kuram, zekâyı tek ve baskın bir yetenek olarak görmüyor, çeşitli özel boyutlardan oluştuğunu gösteriyor. IQ’nun bir zekâ testi olduğu düşünülüyorsa bile diğer zekâ testleriyle koalisyon yapmak zorunda. Gardner’ın zeka kuramına göre insan zekâsı sözel, matematiksel, görsel, içsel, sosyal, doğal, müzikal ve kinestetik zeka olarak 8 türe ayrılıyor. Bu kurama göre insanlara “Ne kadar zekisin?” demek yerine “Hangi alanda zekisin?” sorusunu sormak gerekiyor. Gardner, insanların farklı yönlerde kendilerini geliştirdiğini savunuyor.

IQ testi yaratıcılığı test eder mi?

IQ testi, dilsel ve matematiksel yeteneği ölçmesi yönüyle vazgeçilmez özelliğini koruyor. Bu sebeple klasik eğitim sisteminin odaklandığı alanlara dair bir fikir vermek için halen geçerliliğini koruyor. Yaratıcılık ise farklı bileşenler içeriyor. IQ testindeki soruların tek bir doğru cevabı bulunurken hayatın içindeki çeşitli problemler için yaratıcı çözümler geliştirmenin yolları 1'den fazla. Testi yanıtlayan çocukların kültürel farklılıkları bile sonuçları etkileyebiliyor. Yaratıcı düşünmeyi ölçebilen bir test ise henüz mevcut değil. Çok yönlü düşünmeyi ve yaratıcılığı ölçecek yeni test türlerine ihtiyaç olduğu konuşuluyor.

3 yaşında çocuğun zekası ölçülebilir mi?

3-10 yaş arası çocukların beyin gelişimleri devam ettiği için üçte ikisinin IQ skoru değişkenlik gösteriyor. Bu yüzden 6 yaşın altındakilere IQ testi önerilmiyor. Son dönemdeki araştırmalara göre, 11 yaşına kadar yapılan testler akademik başarıyı gösteremiyor.